Trong buổi làm việc gần đây với bà Lê Thị Trạch Lân – vợ GS Nguyễn Văn Cung, chúng tôi đã được bà chia sẻ về mối quan hệ đặc biệt của hai vị Giáo sư. Và ngày 23-12-2013, trong buổi tiếp xúc, gặp gỡ với GS.TS Lê Thạc Cán tại nhà riêng của ông, Giáo sư đã kể cho chúng tôi nghe những câu chuyện về GS Nguyễn Văn Cung – một đồng nghiệp và cũng là người em rể mà ông rất quý mến.
Lê Thạc Cán (thứ nhất từ trái sang) và Nguyễn Văn Cung (thứ ba) học tập tại Học viện Thủy lợi Điện lực Vũ Hán, Trung Quốc, khoảng năm 1953-1956
Cùng sinh ra tại huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh, năm 1947 Nguyễn Văn Cung và Lê Thạc Cán cùng vào học tại trường chuyên THPT của tỉnh. Tình bạn nảy nở khi một lần Lê Thạc Cán bị ốm và người phụ đạo, bổ sung những kiến thức bị thiếu hụt đó lại là Nguyễn Văn Cung. Đến năm 1951, do đạt thành tích cao trong học tập, cả hai được Tỉnh ủy Hà Tĩnh cử đi học tại trường Đại học Khoa học cơ bản[1] đóng tại làng Quẵng, xã Chiêm Hóa (nay là xã Xuân Quang, huyện Chiêm Hóa), tỉnh Tuyên Quang. Cùng nhau đi bộ từ Hà Tĩnh ra Tuyên Quang, rồi cùng nếm trải cuộc sống khó khăn, thiếu thốn trong quá trình học tập đã khiến mối quan hệ giữa hai người ngày càng thân thiết hơn. Tháng 10-1951, với chủ trương của Đảng và Nhà nước về đào tạo các cán bộ trẻ để phục vụ đất nước, 120 giảng viên, sinh viên, và toàn bộ cán bộ nhân viên phục vụ của trường đã chuyển sang Khu học xá Trung ương ở Nam Ninh, Trung Quốc tiếp tục học tập, làm việc.
Đến năm 1953, Nhà nước ta có kế hoạch đưa sinh viên sang Trung Quốc, Liên Xô và các nước Đông Âu học tập, 2/3 sinh viên đang học ở Trung Quốc trong đó có Nguyễn Văn Cung, Lê Thạc Cán được chọn về nước học chỉnh huấn 3 tháng tại Việt Bắc trước khi đi “du học”. Vì đã có thời gian học tập tại Trung Quốc nên Nguyễn Văn Cung, Lê Thạc Cán lại được cử sang học tại Học viện Thủy lợi Điện lực Vũ Hán, Trung Quốc. Tốt nghiệp năm 1956, Nguyễn Văn Cung, Lê Thạc Cán đều được giữ lại làm luận văn Thạc sĩ và cùng về nước (1958) công tác tại trường Đại học Bách khoa Hà Nội.
Chính thời gian này, cô sinh viên Lê Thị Trạch Lân đến thăm anh trai Lê Thạc Cán và đã bén duyên với Nguyễn Văn Cung. Kể từ đây, hai người bạn “nối khố” thuở thiếu thời và đồng hành suốt quá trình học tập, công tác đã trở thành người một nhà trong quan hệ mới gắn bó: anh vợ -em rể.
Nguyễn Thị Phương Thúy
[1] Tiền thân của trường Đại học Tổng hợp Hà Nội.