Đầu tháng 7-1951, các cán bộ thuộc nhiều lĩnh vực, chuyên ngành như y học, nông nghiệp, vũ khí, dược học, tài chính… được triệu tập về Tân Trào để chuẩn bị một nhiệm vụ mới: đi học ở Liên Xô. Đây là đoàn cán bộ đầu tiên của nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được cử sang Liên Xô học về các lĩnh vực chuyên môn khác nhau. Trước đó, đích thân Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư trao đổi với các lãnh đạo Đảng và Nhà nước Liên Xô về việc này. Chuyến đi bí mật, những người được triệu tập cũng rất bí mật. Có người ra đi còn không kịp thông báo cho gia đình.
Việc cử 21 cán bộ sang Liên Xô học tập vào năm 1951 thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh trong việc đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học, nhằm xây dựng đất nước khi chiến tranh kết thúc.
Chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh được ghim cẩn thận trong cuốn nhật ký ghi ngày 18-7-1951
của GS Trần Linh Sơn
Chuyện bên bờ suối ở Tân Trào vào ngày 18-7-1951 được ghi chép lại trong nhật ký của GS Trần Linh Sơn (sau là Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) như sau:
“Chiều 18 tháng 7 năm 1951, khoảng 2 giờ 15, bên bờ suối Tân Trào, Bác ân cần dặn bảo những điều sau: Đi học phải có phương hướng học: Học để làm gì? Có phải học cho thông thạo về để có danh vọng không? Học để làm gì? Học để phụng sự nhân dân, nghĩa là làm cho dân cơm no, áo ấm, sức khỏe…”
21 người ghi chép cẩn trọng, tỉ mỉ những lời dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào cuốn sổ tay và nghiêm túc thực hiện trong thời gian ở Liên Xô cũng như suốt cuộc đời mình. Những năm ở Liên Xô, họ coi học tập cũng là một mặt trận không có tiếng súng. Trở về nước, họ trở thành những trụ cột, có vai trò quan trọng trong việc xây dựng và phát triển kinh tế, khoa học ở Việt Nam.
70 năm kể từ chuyến đi bí mật sang Liên Xô ấy, 21 thành viên đều đã về với thế giới người hiền. Những dữ kiện lịch sử gốc về họ chỉ còn được ghi chép lại trong những cuốn sổ tay, nhật ký và một số file ghi âm được lưu trữ tại Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam. Nhìn những kỷ vật mà nhớ người xưa. 70 năm đã trôi qua, di sản của họ vẫn còn, những câu chuyện của họ cũng chắc chắn sẽ được nghiên cứu và làm rõ hơn trong thời gian tới.
Thanh Hóa