GS.TS Lê Quang Long sinh năm 1925, mất năm 2017, quê Thừa Thiên Huế, chuyên ngành Sinh học, nguyên Chủ nhiệm bộ môn Sinh lý người và động vật, khoa Sinh học, trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Ông là người đầu tiên bảo vệ luận án phó tiến sĩ sinh học tại Việt Nam; có nhiều nghiên cứu chuyên sâu về sinh lý người và động vật, biên soạn từ điển về động thực vật; là người thầy đào tạo nhiều thế hệ học trò trở thành những người có nhiều đóng góp trong các lĩnh vực hoạt động chính trị, xã hội, quân sự, khoa học và giáo dục.
Giáo sư Lê Quang Long xuất thân trong một gia đình dòng dõi hoàng tộc triều Nguyễn. Sau Cách mạng tháng Tám, các anh em ruột của ông đều đã sang Mỹ sinh sống, riêng ông tình nguyện rời bỏ cuộc sống nhung lụa để theo cách mạng, gắn bó cuộc đời cùng sự nghiệp của mình với đất nước Việt Nam. Thành phần xuất thân và hoàn cảnh gia đình như vậy làm cho lý lịch của ông bị coi là “phức tạp”, do đó trước đây ông gặp không ít khó khăn trong sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu, đặc biệt là việc ra nước ngoài càng khó hơn.
Năm 1985, đã 40 năm xa những người thân trong gia đình, GS Lê Quang Long mong mỏi có cơ hội để được sang Mỹ thăm họ. Đó là nguyên do sâu xa dẫn đến việc ông viết đơn đề nghị lãnh đạo trường Đại học Sư phạm Hà Nội – nơi ông công tác tạo điều kiện cho ông đi làm chuyên gia giáo dục ở Madagasca. Hiệu trưởng Phạm Quý Tư thừa nhận giáo sư Lê Quang Long đủ điều kiện về chuyên môn và ngoại ngữ để đi nước ngoài giảng dạy, nhưng Công an thành phố Hà Nội lại không cấp phép cho ông.
Ngày 30-4-1985, giáo sư Lê Quang Long viết thư gửi Thủ tướng Phạm Văn Đồng, đề đạt nguyện vọng đi dạy ở Madagasca. Sau gần 4 tháng, Thủ tướng Phạm Văn Đồng gửi thư trả lời Tôi chậm trả lời tới đồng chí vì một mặt đòi hỏi phải suy nghĩ, mặt khác thăm dò thái độ của cơ quan có thẩm quyền. Nhận được thư của Thủ tướng gửi từ Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng, giáo sư Lê Quang Long không khỏi buồn, ông hiểu ý Thủ tướng muốn can ngăn ý định sang Madagasca của ông. Tuy nhiên, ông được Bộ trưởng Giáo dục Nguyễn Thị Bình rất ủng hộ.
Hồ sơ của GS Lê Quang Long tiếp tục được gửi lên Bộ Nội vụ để giải quyết. Cuối cùng, các thủ tục để đi giảng dạy tại Madagasca đã xong, ngày 21-10-1985 Bộ Giáo dục ra quyết định số 1231/QĐ về việc cử GS Lê Quang Long đi làm chuyên gia tại Madagasca. Khi sang tới Madagasca, ông có buổi trò chuyện với Đại sứ Việt Nam tại đây. Giáo sư Lê Quang Long cũng lấy làm may mắn vì gặp được bà Hiền – phu nhân của Đại sứ Việt Nam ở Madagasca, đồng thời biết người phụ nữ này là học trò cũ của anh ruột mình là Lê Quang Huỳnh đang định cư ở Mỹ. Ông coi đó là sự thuận lợi giúp cho ông thực hiện nguyện vọng sang Mỹ thăm gia đình.
Trong thời gian ở Madagasca, giáo sư Lê Quang Long xin được visa sang Mỹ thăm người nhà 3 tháng. Ông được gặp lại các anh em của mình: Lê Quang Huỳnh, Lê Quang Phụng, Lê Thị Hồng Vân, Lê Quang Giao, Lê Thị Bích Vân, Lê Thị Cẩm Vân, Lê Thị Thanh Vân. Mọi người dẫn ông đi tham quan những nơi nổi tiếng đẹp và hấp dẫn ở Mỹ như thung lũng Silicon, trung tâm Las Vegas, đồng thời mời ông thưởng thức những món ăn ngon…
Cuối năm 1987, giáo sư Lê Quang Long hết thời hạn hợp đồng làm chuyên gia ở Madagasca và trở về nước.
Bản quyết định kể trên là một kỷ vật đặc biệt, bởi nó là chứng tích về quá trình đầy trắc trở để giáo sư Lê Quang Long được cho phép sang Madagasca làm chuyên gia, đồng thời nó có giá trị tạo điều kiện và cơ hội cho ông được sang Mỹ năm 1985 để gặp lại người thân sau 40 năm ly biệt.
