GS.TS Lê Kim Ngọc: Bác học và mẹ hiền

Trong những ngày diễn ra chuỗi sự kiện “Gặp gỡ Việt Nam” lần 9, bà là người phụ nữ bận rộn nhất và cũng chính là người được các nhà bác học đoạt giải Nobel ca tụng hết lời. Bà là vợ của GS Trần Thanh Vân – người sáng lập, tổ chức sự kiện “Gặp gỡ Việt Nam”, một diễn đàn học thuật đỉnh cao đang là tâm điểm chú ý của cộng đồng khoa học thế giới.

Tất bật như con thoi

Trước ngày khánh thành Trung tâm Quốc tế khoa học và giáo dục liên ngành, người ta thường thấy một phụ nữ lớn tuổi, thân hình nhỏ nhắn luôn tất bật hết việc này tới việc khác. Khi sắp xếp nơi ăn nghỉ, làm việc cho các nhà khoa học, nhiều cán bộ ngoại giao, nhân viên lễ tân phải bối rối chạy tìm bà cầu cứu vì bà vốn tường tận tính nết của từng người. Lúc mới đến Quy Nhơn, không thấy GS Lê Kim Ngọc, các nhà khoa học nước ngoài hỏi thăm bà ngay. Thế là GS Ngọc phải chạy đến chào họ.

TS Nguyễn Trọng Hiền (Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Mỹ – NASA) nói: “Hầu hết các nhà khoa học thế giới đến với “Gặp gỡ Việt Nam”, muốn tiếp cận với các nhà khoa học Việt Nam đều thông qua vợ chồng GS Trần Thanh Vân. Ngược lại, các nhà khoa học, nhà quản lý Việt Nam tiếp cận với các nhà khoa học thế giới cũng thông qua vợ chồng GS Vân. Ngoài vợ chồng GS Vân, không ai có thể làm được điều này. Để tổ chức một chuỗi sự kiện khoa học mang tầm quốc tế như thế này, vợ chồng GS đã đầu tư thời gian, công sức nhiều tháng liền”.

 GS Lê Kim Ngọc tay bắt mặt mừng trò chuyện cùng GS Jack Steinberger. Ảnh: TẤN LỘC

Hội nghị “Các cửa sổ nhìn ra thế giới” là một hội nghị học thuật đỉnh cao với sự tham dự của gần 200 nhà khoa học thế giới và hàng trăm nhà khoa học, nghiên cứu sinh Việt Nam. Để phục vụ cho hội nghị này, người ta thấy GS Ngọc lúc thì ở hội trường để hỗ trợ các đại biểu, lúc lại vào khu nhà phục vụ. Bà vào tận nhà bếp, nhà vệ sinh để nhắc nhở nhân viên phục vụ chu đáo. Bà không hề ra lệnh cho ai mà luôn nở nụ cười đôn hậu, nhẹ nhàng: “Mình nên giữ chỗ nào cũng luôn sạch sẽ, chu đáo để đại biểu họ thoải mái, họ mới làm việc được các em à!”.

“Người phụ nữ châu Á tuyệt vời nhất mà tôi gặp!”

GS Sheldon Lee Glashow (77 tuổi, nhà khoa học vật lý Mỹ được trao giải Nobel năm 1979) đã nói như vậy về GS Lê Kim Ngọc khi ông đến tham dự các sự kiện “Gặp gỡ Việt Nam” lần 9 tại TP Quy Nhơn (Bình Định). “Ngoài uy tín của mình, nhờ có bà Ngọc mà GS Trần Thanh Vân đã tổ chức hiệu quả hàng loạt hội nghị, hội thảo khoa học đỉnh cao, quy tụ được hàng trăm nhà khoa học hàng đầu quốc tế. Vợ chồng họ là những nhà đồng tổ chức rất tài ba”. GS Glashow kể rằng vợ chồng ông thân thiết, quý trọng vợ chồng GS Ngọc suốt hơn 30 năm qua. Ông cười: “Tôi thường xuyên bảo vợ tôi học hỏi bà Lê Kim Ngọc và bây giờ các bà ấy rất thân thiết với nhau. Bất cứ việc gì GS Lê Kim Ngọc yêu cầu, tôi đều không từ chối”.

Khi mới đặt chân đến Bình Định, GS Jack Steinberger (nhà khoa học vật lý Mỹ được trao giải Nobel năm 1988) khiến mọi người có cảm giác ông là một ông già khó tính. Đã 92 tuổi nhưng ông tự xách hành lý và từ chối không cho ai giúp, kể cả các cán bộ tỉnh Bình Định ra sân bay đón hay những nhân viên lễ tân của khách sạn. Ông chỉ đồng ý để một mình GS Lê Kim Ngọc giúp mình khi bước lên bậc thềm cao. Trong lễ đón tiếp và khi đến khách sạn, ông Steinberger cũng không muốn nói chuyện với bất cứ ai ngoài GS Ngọc. Ông chọn một góc ngồi riêng rồi say sưa nói chuyện với bà, từ hỏi thăm sức khỏe đến các sự kiện khoa học. Thỉnh thoảng ông cười sảng khoái, nét mặt khó đăm đăm tan biến.

Nhận xét về GS Ngọc, ông Steinberger nói: “GS Trần Thanh Vân là một người hạnh phúc vì ông có một người vợ, một người bạn đồng nghiệp tuyệt vời!”. Ông kể rằng ông đã có ấn tượng rất tốt đẹp với GS Ngọc ngay trong lần gặp đầu tiên vào những năm 1970, khi dự hội nghị khoa học vật lý quốc tế “Gặp gỡ Moriond” (cũng do GS Trần Thanh Vân sáng lập, tổ chức và được Tổ chức Nghiên cứu hạt nhân châu Âu (CERN) chọn làm nơi công bố các khám phá quan trọng về hạt Higgs). “Lần đầu gặp bà ấy, tôi nghĩ đó là một nhà khoa học có tầm cao. Khi thấy bà ấy trực tiếp cùng chồng tổ chức nhiều hội nghị khoa học lớn rất thành công, tôi thấy cảm nhận của mình là đúng và càng quý trọng bà ấy” – GS Steinberger chia sẻ.

Một trái tim rất phụ nữ

Trước giờ khai tiệc chiêu đãi các nhà khoa học dự hội nghị vật lý tại Quy Nhơn, một nhân viên phục vụ báo với GS Ngọc có 30 nghiên cứu sinh, sinh viên vừa đến muốn tiếp xúc các nhà khoa học, tìm hiểu về hội nghị. Bà liền trực tiếp gọi điện thoại đến nhà hàng – nơi diễn ra tiệc chiêu đãi, yêu cầu xếp thêm 30 ghế bên trong, cạnh các nhà khoa học. Rồi bà quay sang nói với các nhân viên phục vụ: “Cô và các em cùng ngồi bên ngoài nhé! Để các em sinh viên ngồi bên trong cho các em tự tin, dễ tiếp xúc với các nhà khoa học”. Theo bà, các em sinh viên đó cũng khao khát đến với khoa học như chính bà hồi còn trẻ, nếu giúp được gì để các em hoàn thiện tri thức thì bà rất sẵn lòng.

Dù bận rộn với các hoạt động khoa học, vợ chồng GS Ngọc vẫn dành thời gian chăm lo cho hàng ngàn trẻ em mồ côi. GS Nguyễn Văn Hiệu, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Việt Nam, kể: “Nhiều nhà khoa học và người dân Pháp đã rơi nước mắt khi biết hai vợ chồng GS Vân sau giờ làm việc đã đứng hàng đêm trên đường phố Paris giá rét, bán những tấm thiệp tự làm để gom góp nuôi nấng, giúp đỡ những đứa trẻ mồ côi”. Tình cảm của vợ chồng GS Ngọc đã lan tỏa mạnh mẽ, hình thành một phong trào hoạt động từ thiện rộng lớn tại Pháp với sự ra đời của Hội Giúp đỡ trẻ em Việt Nam do GS Ngọc sáng lập. Đến nay tổ chức từ thiện này đã xây dựng được ba làng trẻ em SOS tại Đà Lạt (Lâm Đồng), Huế (Thừa Thiên-Huế) và Đồng Hới (Quảng Bình). Điều đặc biệt hơn, toàn bộ kinh phí cho các hoạt động nhân đạo này đều do cộng đồng người Việt tại Pháp tích góp chứ không xin tài trợ. “Người Việt mình còn khó khăn nhưng mình nỗ lực giúp nhau, thế giới họ mới tôn trọng mình hơn. Đó cũng là mục đích chúng tôi muốn giúp các nhà khoa học Việt Nam tiếp cận với khoa học thế giới” – GS Ngọc chia sẻ.

Người đồng hành tuyệt vời

Người ta nói phía sau thành công của người đàn ông có bóng dáng người phụ nữ. GS Trần Thanh Vân nói rằng vợ ông chính là người bạn đồng nghiệp tuyệt vời nhất đã song hành cùng ông trong suốt 55 năm qua. Hiếm khi nào GS Vân không có vợ đi cùng trong các hoạt động khoa học, công việc của mình. Bây giờ cả hai vợ chồng giáo sư đều đã 79 tuổi, đã có sáu cháu ngoại nhưng vẫn luôn cạnh nhau trong mọi công việc hằng ngày. “Bà ấy luôn động viên, tiếp sức cho tôi. Nhờ vậy tôi chưa bao giờ có cảm giác chán nản với công việc” – GS Vân chia sẻ.

Năm 1958, sau năm năm rời Việt Nam, ông bà gặp nhau trong lúc cùng tổ chức các hoạt động giúp đỡ sinh viên người Việt tại Paris. Từ đó, cô nữ sinh quê Vĩnh Long đã bị cuốn hút theo niềm đam mê khoa học và những hoạt động hết lòng vì quê hương Việt Nam của chàng trai gốc Quảng Bình. Khi cùng làm việc tại Trung tâm Quốc gia nghiên cứu khoa học Pháp (CNRS), hai nhà khoa học này càng có điều kiện chia sẻ, trợ lực nhau nhiều hơn. Trả lời câu hỏi vui “Có khi nào hai giáo sư giận nhau không?”, GS Ngọc nở nụ cười phúc hậu: “Chúng tôi không có cả thời giờ để gây lộn!”. Bà kể rằng mấy chục năm nay ông bà hầu như không có thời gian để nghỉ ngơi, chỉ những khi được gặp các cháu ngoại của mình là ấm áp, thư giãn nhất.