Giáo sư Đào Văn Tập sinh trưởng trong một dòng họ có truyền thống yêu nước, truyền thống văn hóa tại huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. Ngay từ nhỏ, ông đã có ý thức ham học hỏi và tinh thần cách mạng. Tháng 10-1946, ông trở thành Đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương khi mới 19 tuổi. Năm 1953, ông được cử sang trường Đại học Kinh tế Bắc Kinh (Trung Quốc) học tập. Từ đây, ông bắt đầu theo đuổi nghiên cứu về Lý luận Kinh tế và có nhiều đóng góp đáng ghi nhận.
Giáo sư Đào Văn Tập được coi là người đặt viên gạch đầu tiên xây dựng Khoa Kinh tế chính trị, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội). Ông từng làm Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Xã hội Việt Nam (1977-1981); Rồi Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Xã hội Việt Nam (1982-1985). Ông tham gia Đại biểu Quốc hội nhiều khóa (khóa V, VI, VII) và được Quốc hội tín nhiệm bầu làm Ủy viên Thường vụ Quốc hội khóa V và khóa VII; Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Kế hoạch và Ngân sách Quốc hội khóa VII. Đặc biệt, ông là một trong ít nhà khoa học thuộc chuyên ngành Kinh tế được đặc cách phong hàm Giáo sư (năm 1980).
Trong quá trình công tác, GS Đào Văn Tập dành nhiều tâm sức nghiên cứu Lý luận Kinh tế, theo sát các vấn đề mới nảy sinh trong nền kinh tế Việt Nam và thế giới. Ông viết nhiều sách, bài báo nghiên trong thời kỳ làm Tổng Biên tập Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam và Tổng Biên tập Tạp chí Nghiên cứu kinh tế. Công trình đưa ông đến với giải thưởng cao quý – Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học và Công nghệ là “Chiến tranh Việt Nam và kinh tế Mỹ”. Đây là đề tài được ông dồn nhiều tâm sức nghiên cứu từ năm 1968-1972. Năm 1973, công trình được Nhà xuất bản Khoa học Xã hội xuất bản thành sách. Đến năm 1977, cuốn sách được dịch sang tiếng Nhật và thu hút được sự chú ý của đông đảo độc giả Nhật Bản.
“Ông nhà tôi nói, nếu làm nghiên cứu mà không đọc, không ghi chép thì hời hợt lắm”-
bà quả phụ Dương Thị Diệp nhớ lại
Nhắc đến người chồng rất mực thương yêu của mình, bà quả phụ Dương Thị Diệp không khỏi xúc động chia sẻ: Khi còn công tác, ông ấy bận lắm. Tôi chưa bao giờ thấy ông ấy ngủ trước 12 giờ đêm. Có hôm, 2h sáng tôi vẫn thấy ông ngồi bên bàn làm việc. Thời kỳ làm Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Xã hội Việt Nam, ông thường đi làm đến 7-8 giờ tối mới về nhà ăn cơm. Ông làm việc, nghiên cứu rất chuyên tâm, không vì lợi lộc gì. Ông có thói quen ghi chép nhiều, ông nói nếu làm nghiên cứu mà không đọc, không ghi chép thì hời hợt lắm.
Giáo sư Đào Văn Tập mất ngày 27-3-1989, khi tuổi đời còn trẻ với nhiều dự định khoa học chờ đón ông ở phía trước. Bằng tình yêu, sự nể trọng đối với chồng, cùng với chuyên môn thư viện, bà Dương Thị Diệp đã lưu giữ không ít thông tin quý về đóng góp khoa học của GS Đào Văn Tập. Và đó sẽ là những chủ đề mà nghiên cứu viên Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam tiếp tục tìm hiểu sau buổi làm việc đầu tiên này.
Nguyễn Thị Loan
Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam