Tên tuổi ông đã trở nên quen thuộc trong giới khoa học, đặc biệt là trong giới toán học trong và ngoài nước, khi ông nằm trong danh sách “Một nghìn nhà toán học xuất sắc của thế kỷ”. Những năm qua công tác trên cương vị mới, ông vẫn luôn làm việc hăng say và trách nhiệm với mong muốn đóng góp phần công sức nhỏ bé của mình vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh”… Người mà tôi muốn kể trong bài viết này là GS.TSKH Đào Trọng Thi – Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa – Giáo dục – Thanh niên – Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội.
Quê gốc ở xã Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng, nhưng Giáo sư Đào Trọng Thi lại sinh ra tại xã Tân Hiệp, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang (năm 1951). “Thời chiến tranh, gia đình tôi phải tản cư lên vùng tự do Nhã Nam và mẹ tôi sinh ra tôi ở đó giữa những năm kháng chiến đầy gian khổ. Vất vả, nhưng cha mẹ tôi luôn khuyên dạy các con phải biết lập chí để góp sức cho đất nước. Và chính “dòng máu” Đào Trọng từ quê hương Hải Phòng ấy đã tiếp thêm động lực cho tôi trong quá trình học tập và lập nghiệp sau này” – GS Đào Trọng Thi chia sẻ.
Ghi dấu một hành trình đáng nhớ
Hòa bình lập lại năm 1954, gia đình ông hòa trong đoàn người được về tiếp quản Thủ đô trong niềm vui không kể xiết. Cũng từ đó, Đào Trọng Thi được học tại các trường phổ thông ngay ở Thủ đô Hà Nội. Ông học đều các môn, nhưng lại đặc biệt thích môn toán. Nhiều lần được chọn cử tham dự các kỳ thi học sinh giỏi cấp thành phố và cả cấp toàn quốc (lúc đó là toàn miền Bắc). Năm 1968, Đào Trọng Thi đoạt giải Ba kỳ thi học sinh giỏi Toán toàn miền Bắc.
GS.TSKH Đào Trọng Thi Chủ nhiệm Ủy ban VH– GD – TN – Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội.
Một bước ngoặt trong sự nghiệp học hành của ông là sau khi tốt nghiệp trung học phổ thông với kết quả xuất sắc, ông may mắn được Nhà nước chọn cử sang Liên Xô học đại học, tại khoa toán – cơ, trường ĐH Tổng hợp Lômônôxốp – một trong những trung tâm khoa học và đào tạo lớn nhất và nổi tiếng nhất thế giới thời kỳ đó. Những năm học tập tại đây, ông không ngừng phấn đấu với mong muốn đạt kết quả cao để về phục vụ đất nước được nhiều hơn. Năm 1974, tốt nghiệp đại học với tấm “bằng đỏ” và số điểm tuyệt đối cùng hai bài báo khoa học được tặng Giải thưởng sinh viên nghiên cứu khoa học, ông được chuyển tiếp làm nghiên cứu sinh. Hành trình hoàn thành luận án phó tiến sĩ, rồi đến tiến sĩ của ông được thực hiện dưới sự hướng dẫn của giáo sư A.T. Fômenko – người thầy đã từng dìu dắt ông hoàn thành luận văn tốt nghiệp đại học trước đó. Năm 1977, nghiên cứu sinh Đào Trọng Thi bảo vệ xuất sắc luận án Phó tiến sĩ với đề tài: “Thiết lập các tiêu chuẩn hữu hiệu để xác định các mặt cực tiểu toàn cục”. Trên cơ sở khai thác và kết hợp các ý tưởng, các phương pháp luận hiện đại của một vài chuyên ngành toán học như Đại số, Giải tích lồi và Tôpô, ông đã thực hiện vai trò của người “mở đường” đề xuất phương pháp dạng cỡ… Năm năm sau – 1982, ông trở lại Liên Xô và bảo vệ thành công Luận án Tiến sĩ với đề tài: “Các đa biến tạp và bài toán biến phân hình học nhiều chiều trên các đa tạp Rieman”…Không dừng ở đó, trên cơ sở luận án tiến sĩ khoa học, TSKH Đào Trọng Thi đã cùng với Giáo sư A.T. Fômenko biên soạn cuốn sách chuyên khảo “Các mặt cực tiểu, các đa biến tạp phân tầng và bài toán Platô” và đã được nhà xuất bản Nauka (Liên Xô) phát hành rộng rãi năm 1987. Năm 1991, cuốn sách này đã được Nhà xuất bản Hội Toán học Mỹ dịch sang tiếng Anh và xuất bản tại Mỹ. Từ những cố gắng và kết quả học tập, nghiên cứu của mình, ông đã được ghi danh vào Từ điển Bách khoa Toàn thư Toán học Liên Xô với tư cách là một chuyên gia đầu ngành của lĩnh vực Bài toán Platô nhiều chiều. Điều đó đã động viên ông rất nhiều.
Trở lại giảng dạy tại Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 1991 TSKH Đào Trọng Thi được đặc cách phong Giáo sư (không qua Phó giáo sư) khi vừa tròn 40 tuổi. Một năm sau đó (1992), ông được bổ nhiệm làm Hiệu trưởng Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, và được coi là một trong số ít Hiệu trưởng Đại học trẻ nhất thời kỳ đó. Trong những năm tháng công tác ở trường, bên cạnh việc làm tốt nhiệm vụ quản lý, GS Đào Trọng Thi tích cực tham gia nghiên cứu khoa học và công tác đào tạo: Đã hướng dẫn thành công nhiều luận án tiến sĩ; xuất bản nhiều giáo trình toán học; công bố hàng chục công trình khoa học tại các tạp chí toán học có uy tín trong nước và quốc tế; thực hiện thành công 4 đề tài khoa học công nghệ cấp Nhà nước, 2 đề tài trọng điểm ĐHQGHN; chủ trì sáng lập hệ cử nhân khoa học tài năng tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên thuộc ĐHQGHG… Năm 1993, khi Đại học Quốc gia Hà Nội được thành lập theo Nghị định của Chính phủ, ông được phân công giữ cương vị Phó giám đốc ĐHQGHN kiêm Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Tự nhiên. Năm 1996, tại Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VIII, ông được bầu vào Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam; rồi được cử làm Bí thư Đảng ủy Đại học quốc gia Hà Nội. Năm 2001 được bổ nhiệm làm Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội… Đó cũng là sự ghi nhận của Đảng, Nhà nước về những nỗ lực phấn đấu của GS Đào Trọng Thi cho sự nghiệp giáo dục đào tạo.
Những tận hiến thầm lặng
Năm 2006, GS -TSKH Đào Trọng Thi được giao đảm nhiệm chức vụ Trưởng Ban chỉ đạo Công nghệ thông tin của cơ quan Đảng, được bầu là Viện sĩ Viện Hàn lâm khoa học thế giới thứ ba và là Chủ tịch Hội hữu nghị Việt – Nga. Đặc biệt, năm 2007 ông được bổ nhiệm giữ cương vị Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa – Giáo dục – Thanh niên – Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, cho đến nay.
Vinh dự lớn, nhưng trách nhiệm cũng thật nặng nề. Không giống như hoạt động khoa học đơn thuần, ở vai trò và công tác mới, ý kiến, quan điểm, chính kiến của mình phải được thể hiện trong mỗi vấn đề liên quan, trên tinh thần đổi mới và tuân thủ pháp luật. Đó là một trọng trách. Trọng trách thứ hai là của một đại biểu nhân dân, ông phải nắm bắt, tập hợp và phản ánh tới Quốc hội những ý kiến, những tâm tư, nguyện vọng chính đáng của nhân dân về những vấn đề chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội vì mục tiêu phát triển đất nước.
Cùng với những hoạt động chung mà ông thực hiện với tất cả tâm sức của mình, cũng có những vấn đề thuộc vai trò, chức năng, nhiệm vụ cụ thể của Ủy ban do ông trực tiếp phụ trách, cần phải đưa ra được ý kiến và quan điểm rõ ràng nhằm góp phần giải quyết một cách tốt nhất. Xin được nêu một vài ví dụ cụ thể: Trước khi Bộ GD&ĐT quyết định chỉ tổ chức một kỳ thi chung (thi tốt nghiệp THPT và dựa vào kết quả kỳ thi đó để tuyển sinh Đại học), có không ít ý kiến cho rằng, việc thực hiện một kỳ thi trong năm tới (2015) là vội vàng và gây khó khăn cho nhiều đơn vị liên quan. GS Đào Trọng Thi với tư cách là Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội, đã tổ chức Phiên họp giải trình của Bộ trưởng Bộ GD & ĐT tại Ủy ban. Tại Hội nghị, sau khi lắng nghe nội dung giải trình, ông kết luận với lời khẳng định rằng, đây là một giải pháp có tính đổi mới nhằm giảm áp lực và sự tốn kém cho xã hội trong thi cử; mặt khác đề án hoàn toàn khả thi, có thể triển khai thực hiện ngay trong năm 2015. Ông cũng đề nghị Bộ GD&ĐT tiếp tục nghiên cứu đổi mới khâu đề thi, chuyển dần sang mục tiêu đánh giá năng lực, chỉ đạo ra đề thi bảo đảm những học sinh trung bình đủ điểm tốt nghiệp THPT, đồng thời có độ phân hóa đủ cao để các trường ĐH, CĐ có thể xét tuyển. Bộ GD&ĐT cần bổ sung các biện pháp nhằm khắc phục những bất cập và sự thiếu công bằng tiềm ẩn giữa cụm thi địa phương và cụm thi đại học trong các khâu coi thi và chấm thi, chỉ nên tổ chức cụm thi địa phương ở khu vực miền núi, hải đảo và các địa bàn đặc biệt khó khăn… Thực tế đã minh chứng cho những ý kiến như vậy của GS Đào Trọng Thi.
Một nội dung khác liên quan tới vấn đề trường chuyên, lớp chọn ở bậc THCS, được ông thể hiện rõ ràng quan điểm của mình. GS Đào Trọng Thi cho rằng, trường chuyên là mô hình bồi dưỡng, phát triển nhân tài. Chúng ta không chủ trương tổ chức trường chuyên, lớp chọn ở cấp THCS. Các trường điểm, lớp điểm cấp THCS hiện nay thực chất là “biến tướng” của trường chuyên, lớp chọn và việc làm đó là trái với chính sách của Nhà nước. Tại sao lại ưu tiên tập trung đầu tư cho một số trường, một số học sinh không phải vì mục tiêu phát triển nhân tài? Tại sao lại cho phép một số trường không phải trường chuyên có đặc quyền tuyển chọn, thu hút hết học sinh giỏi ? Tại sao các trường tuyển sinh chỉ đặt tiêu chí học sinh giỏi mà không quan tâm tới các tiêu chí cần thiết khác nhằm đảm bảo sự phát triển toàn diện, hài hòa, tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh và đảm bảo sự công bằng xã hội trong việc tiếp cận cơ hội học tập của các em ? Nếu chỉ chú trọng tuyển những học sinh giỏi nhất mà không tổ chức thi thì rất khó. Nhưng chúng ta có thể đưa ra những tiêu chí hợp lý khác như nơi cư trú gần trường chẳng hạn, khi đó các em được thuận tiện vì học gần nhà, dễ dàng liên hệ với bạn bè cùng lớp, còn phụ huynh đỡ vất vả lo đưa đón con cháu đi học hàng ngày. Đây cũng là vấn đề xã hội rất quan tâm, trong khi ngành giáo dục lại thiếu kiên quyết, để tình trạng không công bằng và bất hợp lý này kéo dài… Và, còn nhiều vấn đề khác nữa được GS Đào Trọng Thi tích cực nghiên cứu, đóng góp cho hoạt động chung của Quốc hội, cũng như cho sự phát triển của sự nghiệp văn hóa, giáo dục và công tác bồi dưỡng, giáo dục thanh thiếu niên, nhi đồng, vì tương lai của đất nước.
Cùng với nhiệm vụ chuyên môn, GS Đào Trọng Thi luôn nỗ lực để làm tốt vai trò của một đại biểu Quốc hội. Ông khẳng định: “Trách nhiệm là đại biểu của nhân dân thật sự rất quan trọng, bởi nếu không làm tốt trách nhiệm này, sẽ không phát huy hết được chức năng, nhiệm vụ của Quốc hội với vai trò là cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất…”. Vì vậy theo ông, có cố gắng bao nhiêu cũng là chưa đủ; nhưng nếu làm việc mà thiếu trách nhiệm và thiếu sự công tâm thì không xứng đáng là người đại biểu của nhân dân và không thể hoàn thành nhiệm vụ được. Tâm niệm đó thể hiện nhiệt huyết và trách nhiệm cao của GS- TSKH Đào Trọng Thi với đất nước và cộng đồng.
Xuân Thủy
Nguồn: www.trithucvaphattrien.vn