Ý tưởng Đề án được PGS.TS Vương Hùng phác thảo từ năm 1988, khi ông là Phó Hiệu trưởng trường Đại học Y Hà Nội. Năm 1992, GS.TS Vương Hùng được đề bạt làm Vụ trưởng Vụ Khoa học và Đào tạo, Bộ Y tế. Thời điểm này cùng với sự cộng tác của các cán bộ trong Vụ, ông có điều kiện thực hiện ý tưởng mà ông đã ấp ủ.
Giáo sư Vương Hùng luôn tâm niệm: "Có cơ hội là tìm hiểu hệ thống đào tạo ở các nước tiên tiến, nhiều khi tìm hiểu xong rồi lại để đó nhưng có lúc sẽ dùng đến". Do vậy, trong những chuyến công tác, học tập ở nước ngoài, ông luôn tranh thủ thời cơ học hỏi và thu thập tài liệu để có thể "chuyển giao” ngay khi phù hợp với tình hình thực tế ở Việt Nam. "Tôi nhớ, khi tham dự một hội thảo chuyên đề ở Nhật Bản, tôi đã để ý tìm hiểu mô hình cũng như xu hướng đào tạo cán bộ y tế của họ. Sau lần đầu đi để khảo sát, về nước tôi suy nghĩ kỹ lại vấn đề, chuẩn bị trước nội dung chương trình làm việc lần sau và trao đổi trước với họ rồi sang làm việc lần thứ hai. Hoặc trong bản đề án, tôi có đề cập đến hệ đào tạo Điều dưỡng, khi đi tham quan New Zealand và Anh, tôi cũng tìm cách khảo sát vấn đề này…"- GS.TS Vương Hùng kể.
GS.TS Vương Hùng
Sau 3 năm (1992-1995), bản Đề án hoàn thành. GS.TS Vương Hùng không chắc chắn Đề án có được thông qua hay không nhưng điều mà ông cảm thấy khó vượt qua để thực hiện chính là làm sao để Bộ Giáo dục và Đào tạo cấp mã cho 7 chuyên ngành đào tạo y tế bậc Đại học, như trong Đề án ông kiến nghị: Bác sĩ đa khoa, Dược sĩ đại học, Bác sĩ Y học cổ truyền; Bác sĩ Răng hàm mặt, Cử nhân Y tế công cộng, Cử nhân điều dưỡng, Cử nhân Kỹ thuật y học. Thời điểm đó mới chỉ có hai mã ngành đào tạo đã có là Y và Dược do Bộ Giáo dục và Đào tạo cấp. Còn việc đào tạo các cán bộ Điều dưỡng, cán bộ kỹ thuật y học có trình độ đại học lúc này có vẻ như là một điều xa vời và thiếu thực tế.
Theo quy trình thì Đề án phải được các cấp: Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo duyệt, rồi trình cấp trên xem xét phê duyệt. Lường trước được những khó khăn phải qua nhiều cấp xem xét, ông nghĩ đến phương án tìm cách trình bày trực tiếp Đề án với Thủ tướng Võ Văn Kiệt. Ông coi đây như là một sự “vượt rào" và phải thuyết minh để tranh thủ sự ủng hộ của Thủ tướng. Năm 1995, GS.TS Vương Hùng đã thực hiện được ý tưởng này: trình bày nội dung bản Đề án với Thủ tướng Võ Văn Kiệt bằng máy chiếu Overhead. Bản Đề án đã đưa ra 5 hoạt động có tính chất cơ bản: Sắp xếp lại mạng lưới đào tạo cán bộ y tế cho phù hợp mà điển hình là đưa ra 7 chuyên ngành trong Đại học; Thực hiện biện pháp đổi mới nội dung, phương pháp giáo dục-đào tạo và tăng cường cơ sở vật chất các trường; Cải tiến các hình thức thi; Đổi mới công tác quản lý giáo dục-đào tạo; Tăng cường nguồn lực cho đào tạo. Đồng thời, ông cũng trình bày với Thủ tướng khó khăn nhất là việc làm sao để Bộ Giáo dục và Đào tạo chấp nhận và cấp mã cho 7 chuyên ngành đào tạo Đại học. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, GS.TS Vương Hùng đã thuyết phục được Thủ tướng Võ Văn Kiệt và được Thủ tướng ủng hộ.
GS.TS Vương Hùng trình bày Đề án với Thủ tướng Võ Văn Kiệt
bằng Máy chiếu Overhead
Ngay sau khi Đề án được Thủ tướng Chính phủ có ý kiến, Bộ Y tế bắt tay vào tiến hành theo chức trách của mình. Tuy nhiên những thực hiện ban đầu phải biết dựa trên điều kiện hiện tại. "Khi tuyển sinh các hệ đào tạo mới, ví như hệ đại học Điều dưỡng thì phải có sách, mà đợi viết sách thì rất lâu. Tôi nghĩ ra cách phải dịch từ những sách của nước ngoài đã viết. Nhưng làm thế nào để có kinh phí dịch và in ấn? Lúc đó ở nước ta hàng năm có chương trình của Thụy Điển hỗ trợ đào tạo ở Việt Nam, chủ yếu là cho tuyến y tế cơ sở. Tôi đã cho dịch toàn bộ Đề án sang tiếng Anh chuyển cho phía Thụy Điển, đưa vào chương trình của họ để xin kinh phí in ấn sách và phát miễn phí cho các trường"- GS.TS Vương Hùng cho biết.
Đến năm 2010, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Vũ Luận đã ký ban hành Thông tư số 14/2010/TT-BGDĐT ngày 27-4-2010 về Danh mục giáo dục, đào tạo cấp IV trình độ cao đẳng, đại học trong đó có đề cập đến các mã ngành mà GS Vương Hùng đã kiến nghị trong Đề án.
Tuy nhiên, đến nay vẫn còn 2 vấn đề trong Đề án ông đưa ra nhưng chưa được xem xét: Thứ nhất, trong ngành Y học cổ truyền, ông đề xuất sinh viên và học viên Sau Đại học nên học ngoại ngữ chính là tiếng Trung Quốc. Thứ hai, nên thành lập Ban thi quốc gia, tức là tất cả sinh viên dù học tập ở bất kỳ trường nào, ở đâu trước khi ra trường đều phải thi một kì thi quốc gia để đánh giá chuẩn đầu ra cho sinh viên, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo. Vấn đề thứ hai, tuy chưa được thực hiện nhưng Thông tư số 41/2011/TT-BYT hướng dẫn cấp "Chứng chỉ hành nghề” cũng đã biểu hiện sự cần thiết áp dụng vấn đề này trong quản lý chất lượng đào tạo.
Nhớ lại quãng thời gian xây dựng Đề án và quá trình trình bày Đề án, với mong muốn công tác đào tạo ngành Y đáp ứng được yêu cầu thực tế, GS.TS Vương Hùng cho rằng đó là cả một "nghệ thuật". Nhưng có lẽ cũng không thể thiếu được bản lĩnh của người chủ trì, dám chịu trách nhiệm để thực hiện những ý tưởng mới.
Hoàng Thị Liêm
Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam