Đoàn cán bộ của Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp (THCN) do Thứ trưởng Lê Văn Giạng làm Trưởng đoàn bao gồm một số giảng viên các trường Đại học, trong đó có giảng viên Đặng Hữu khi ấy đang công tác tại Trường Đại học Xây dựng Hà Nội. Đoàn rời Hà Nội vào Đà Nẵng ngày 28-4-1975 bằng máy bay IL14[1]. Theo dự kiến ban đầu, sau khi tới Đà Nẵng đoàn sẽ đi xe vào Tây Ninh ngay ngày hôm sau. Tuy nhiên, ngày 30-4-1975, Tổng thống Dương Văn Minh tuyên bố đầu hàng, Sài Gòn hoàn toàn giải phóng, đoàn được lệnh thay đổi kế hoạch đi máy bay vào thẳng Sài Gòn. Sân bay Biên Hòa lúc này đang ngổn ngang nên máy bay chở đoàn phải hạ cánh xuống sân bay Phan Rang (Ninh Thuận), rồi từ Ninh Thuận đi xe vào Sài Gòn.
Sau ngày giải phóng, tình hình hoạt động của các trường đại học rối ren nên đoàn tiếp quản có nhiệm vụ củng cố, ổn định lại tình hình để nhà trường tiếp tục hoạt động. Sau khi nhận nhiệm vụ, để đảm bảo an toàn, các thành viên trong đoàn đều phải tuân thủ: “Không được uống nước vì không biết trong nước có độc hay không, không được đi ra ngoài, nếu cần thì phải đi cùng ba người, mang theo súng”[2]
Mỗi đoàn thuộc Bộ Đại học và THCN được phân công phụ trách tiếp quản một trường đại học: Đặng Hữu được phân công phụ trách tiếp quản Viện Đại học Thủ Đức; Nguyễn Tấn Lập (Chủ nhiệm Khoa Toán-Kinh tế trường Đại học Kinh tế Quốc dân) phụ trách tiếp quản Viện Đại học Sài Gòn. Viện Đại học Thủ Đức gồm rất nhiều các trường thành viên như: Trường Đại học Nông Lâm, trường Đại học Khoa học, trường Đại học Thương Mại, trường Đại học Kiến Trúc, trường Đại học Giáo dục, trường Đại học Bách khoa Phú Thọ… nhằm đào tạo các giáo viên dạy nghề. Hầu hết các trường đóng ở làng Đại học của Thủ Đức, duy chỉ có trường Đại học Bách khoa Phú Thọ (nay là trường Đại học Kỹ thuật Phú Thọ) do tiếp nhận cơ sở cũ thời Pháp nên có địa điểm ở đường Phú Thọ (thuộc Quận 11, TP Hồ Chí Minh)“Ban đầu mới về tiếp quản, tôi không biết hết các trường thành viên mà chỉ biết có trường Đại học Giáo dục. Sau khi tìm hiểu tôi biết được đó chỉ là một trong rất nhiều trường thành viên của Viện Đại học Thủ Đức” – GS Đặng Hữu nhớ lại[3].
Giảng viên Đặng Hữu những ngày tiếp quản Sài Gòn năm 1975
Sau hai ngày chuẩn bị, Đặng Hữu và các thành viên trong đoàn gồm Huỳnh Văn Hoàng, Tạ Quang Niêm về Thủ Đức làm nhiệm vụ tiếp quản trường Đại học Giáo dục Thủ Đức – sau này là trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thủ Đức. Đoàn có nhiệm vụ tiếp xúc và nói chuyện với những sinh viên, giáo viên có cảm tình với Cách mạng để bắt đầu tổ chức lại hoạt động của trường và tham gia công tác ổn định xã hội. Đặng Hữu giải thích cho họ về công việc của mình đang làm:“Không gây đổ máu, bắt giam ai mà chỉ muốn biết về tình hình và nguyện vọng của mọi người nhằm khắc phục những hậu quả do chiến tranh, cùng đoàn kết xây dựng đất nước Việt Nam mới”[4]. Những điều trao đổi thân tình đã tạo cho họ sự yên tâm và tin tưởng hơn đối với các thành viên trong đoàn tiếp quản. Khi vừa giải phóng, nhân lúc lộn xộn không có người quản lý nên một số tài sản có giá trị trong trường đã bị thất thoát vì thế Đặng Hữu đã cùng với anh em trong đoàn kiểm kê các trang thiết bị còn lại, rồi lên kế hoạch để trường tiếp tục hoạt động trở lại. Cứ vài ngày cán bộ trong đoàn lại trao đổi với nhau về tình hình an ninh, chính trị, các công việc hoạt động của trường. Bên cạnh đó, Đặng Hữu còn có trách nhiệm về Sài Gòn báo cáo tình hình với Ban Quân quản. Sau hơn một tuần, tình hình của trường đã ổn định, đoàn cán bộ tiếp quản đã tổ chức các hoạt động như: cho sinh viên đi tham quan khu căn cứ hoạt động cách mạng Địa đạo Củ Chi, tổ chức sinh viên đi vận động đồng bào, chống gian, chống cướp, chống tệ nạn xã hội.
Là một trong năm thành viên của Đảng ủy Viện Đại học Sài Gòn (tập hợp tất cả các đại học ở Sài Gòn lúc bấy giờ) Đặng Hữu vừa phụ trách Viện Đại học Thủ Đức vừa tham gia công việc chung, đã nhận được sự giúp đỡ của các giáo chức và sinh viên trong trường:“ có nhiều giáo chức rất có kỷ luật, rất chuyên nghiệp, cẩn thận. Sinh viên Sài Gòn rất năng động, hăng hái công tác tổ chức lại hoạt động của Trường đều có sự tham gia hỗ trợ của sinh viên”[5]. Chương trình đào tạo của trường cũ đã được xem xét lại, hầu như được giữ nguyên, và có bổ sung những môn học mới, đã đưa các môn chính trị về tư tưởng, đường lối cách mạng vào trong giảng dạy đào tạo. Tiến sĩ Lưu Tuấn Hiệp là giáo chức cũ của Trường được phân công phụ trách phòng Giáo vụ, quản lý việc giảng dạy. học tập. Đặng Hữu quyết định không thay đổi học chế, vẫn giữ chế độ học theo tín chỉ đã quen dùng lâu nay trong Viện Đại học Thủ Đức. Ông Hiệp còn sử dụng máy tính để nhập, lưu dữ liệu, hồ sơ của sinh viên.
Khi tình hình hoạt động của trường Đại học Giáo dục Thủ Đức đã ổn định, ông cùng cán bộ Huỳnh Văn Hoàng tiếp tục nhận nhiệm vụ tiếp quản trường Đại học Bách khoa Phú Thọ. Trước đó đã có đoàn cán thuộc Bộ Cơ khí ở miền Bắc vào tiếp quản và có một Trung đoàn Quân giải phóng đang đóng quân tại thư viện của trường. Bộ Cơ khí chờ đoàn của Bộ Đại học đến thì bàn giao ngay, còn bên quân đội cho rằng:“Trường đào tạo sỹ quan quân đội thì phải do quân đội tiếp quản”[6],. Để giải quyết tình huống này, ông Đặng Hữu thay mặt đoàn tiếp quản đã có buổi nói chuyện với Trung đoàn Quân giải phóng, và cuối cùng kết luận “Chờ sự chỉ đạo của cấp trên là Bộ Đại học và Bộ Quốc phòng”. Sau đó đơn vị quân đội đã rút đi.
Với chủ trương của Đảng lấy công tác giáo dục chính trị làm trung tâm, ông cùng các đồng nghiệp đã tuyên truyền đường lối của Đảng và Nhà nước cho các giáo viên, sinh viên và những nhân viên công tác tại trường. Bên cạnh đó đoàn công tác cũng phải luôn tìm hiểu, nắm bắt tình hình, đề phòng những phần tử xấu. Sau một thời gian, ông nhận thấy có sự chuyển biến tích cực về lập trường tư tưởng, tình cảm; các lớp học chính trị được tổ chức tốt, đồng thời xây dựng tốt bộ máy tổ chức của trường. Các hoạt động của Trường được bắt đầu trở lại: giảng dạy, học tập, nghiên cứu khoa học.
Theo kế hoạch ban đầu, từ ngày 19-5-1975, một lực lượng cán bộ các trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Xây dựng Hà Nội…vào tiếp quản, bổ sung cho đội ngũ giảng viên, Ban Giám hiệu nhà trường.
Tháng 9-1975, trường Đại học Bách khoa Phú Thọ đã tổ chức khai giảng năm hoc mới – năm học chuyển tiếp cơ bản theo chương trình cũ có bổ sung và sửa đổi. Năm 1976, trường tổ chức tuyển sinh khóa đầu tiên sau giải phóng học theo chương trình mới. Việc tổ chức soạn thảo và bảo quản đề thi, chấm thi được các cán bộ đoàn tiếp quản thực hiện nghiêm chỉnh, an toàn. Với hơn 700 học sinh đăng ký dự thi thì có khoảng 500 em đã trúng tuyển vào khóa học mới.
Bên cạnh việc khôi phục hoạt động của các Trường, bổ sung, xây dựng nội dung chương trình học tập, các Đoàn tiếp quản của Bộ Đại học và THCN còn chú trọng xây dựng lề lối làm việc, nề nếp quản lý, các quy chế nội quy ở các mặt công tác chuyên môn, tổ chức, bảo quản tài sản, bảo vệ trật tự trị an, quản lý học sinh, sinh viên:“Nhờ nội bộ Nhà trường đoàn kết, các đồng chí Đảng viên chủ động tháo vát, gương mẫu, quần chúng có khí thế nên các công việc của Nhà trường nhanh chóng đi vào nề nếp và đang hướng vão quỹ đạo Nhà trường XHCN”[7].
“Được đóng góp phần sức lực nhỏ bé của mình vào công cuộc đổi mới Sài Gòn sau khi giải phóng là niềm vui và vinh dự với tôi”, GS.TS Đặng Hữu chia sẻ.
Phương Thúy- Giang Nhung
[1] Máy bay chuyên chở lính dù.