Ý tưởng hình thành từ rất sớm
Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã phát biểu trong Đại hội Chiến sĩ thi đua ngành y tế: “Miền Bắc chúng ta có điều kiện và phương tiện nhiều hơn đề nghiên cứu giải quyết những vấn đề của miền
Như chúng ta đã biết từ trước đến nay, hai vấn đề chính để chống sốt rét là diệt trùng sốt rét và chống muỗi. Sau khi tìm hiểu tình hình, ở miền
Thực hiện việc nghiên cứu từ ý tưởng
Để nghiên cứu cách làm vaccine đơn giản và theo dõi tác dụng của nó, tháng 9/1996 Giáo sư Ngữ quyết định tổ chức một đoàn y, bác sĩ từ Viện Sốt rét Trung ương vào Vĩnh Linh, tại một xóm mà theo điều tra của Đội Sốt rét ở đấy có nhiều muỗi Anopheles và nhiều bệnh nhân sốt rét. Đoàn gồm có Giáo sư Ngữ, một số bác sĩ, một nữ y sĩ, một nam y tá và một lái xe. Vừa đến hôm trước thì hôm sau cả đoàn đã tổ chức đến địa điểm dự định để bắt muỗi, nhưng đến nơi chỉ thấy những đống tro còn nóng và cột nhà cháy dở dang bốc khói. Đêm vừa qua, địch đã đến thả bom lửa và bom bi tại đây. Thế là đoàn phải đổi địa điểm, tìm một nơi bắt muỗi khác cách xa địa điểm cả 3 cây số. Đoàn phối hợp với Đội Nghiên cứu sốt rét của Viện đã ở Vĩnh Linh từ đầu năm. Đoàn vừa xây dựng cơ sở, đào hầm trú ẩn, vừa tìm hiểu tình hình sốt rét ở địa phương.
Đây là một xóm dân mới sơ tán vào, nhà chưa được phun thuốc diệt côn trùng, muỗi khá nhiều và tỷ lệ bệnh nhân sốt rét khá cao (30%). Đúng ở đây là một ổ dịch sốt rét đang phát triển, nếu cứ để như thế mà bắt muỗi làm vaccine nhất định sẽ hoàn thành được kế hoạch nghiên cứu sốt rét. Nhưng nếu phải giải quyết nhanh chóng ổ dịch bằng biện pháp phun hóa chất DDT ngay thì sẽ khó bắt được muỗi thí nghiệm. Vấn đề được đưa ra thảo luận trong đoàn và cả đoàn đều thống nhất là phải phun hóa chất diệt muỗi, phát thuốc điều trị để giải quyết nhanh chóng ổ dịch với yêu cầu giải quyết bệnh tật cho nhân dân là hàng đầu mặc dù thực hiện như vậy sẽ gây khó khăn cho kế hoạch nghiên cứu. Sau khi giải quyết phun thuốc diệt muỗi, không thể bắt được muỗi trong nhà ban ngày nữa mà phải chuyển sang bắt muỗi ban đêm ở quanh nhà. Vì vậy phải dùng phương pháp vén ống quần, tay áo làm mồi cho muỗi đốt máu để bắt. Khi ngồi bắt muỗi, nếu thấy đau nhận biết có muỗi đốt, bật đèn pin để bắt muỗi vào ống nghiệm. Tháng 9 là tháng máy bay địch hoạt động mạnh cả ngày lẫn đêm tại khu vực Vĩnh Linh nên nhiều lúc phải chịu muỗi đốt máu mà không dám bật đèn pin lên để bắt muỗi. Tất cả anh chị em trong đoàn nghiên cứu đều biết với phương pháp bắt muỗi này sẽ rất dễ bị mắc bệnh sốt rét dù có uống thuốc phòng hay không, nhưng không ai ngần ngại và đêm nào cũng hăng hái, phấn khởi để bắt muỗi.
Đến ngày 19/10/1996, đợt vaccine sốt rét đầu tiên đã hoàn thành. Giáo sư Ngữ tiêm thử 0,1ml trong da và tiếp tục theo dõi hàng ngày. Sau đó, đến hai cán bộ khác, một nam, một nữ cũng xung phong tiêm thử. Nữ Y sĩ Lịch chưa bị sốt bao giờ nhưng Anh Sản sốt hai đợt, được điều trị thuốc sốt rét cho sạch ký sinh trùng trong máu. Một tuần sau, mọi người lại tiêm vaccine một lần nữa, sau khi theo dõi không thấy phản ứng sau khi tiêm và biết vaccine không gây sốt. Số vaccine còn lại được tiêm cho 60 người khác của một đơn vị quân y. Đêm 8/11/1996, bố trí một nữ y sĩ trong đoàn nghiên cứu khi bắt muỗi, để một con muỗi hút no máu và bắt. Ngày mai, mổ con muỗi này thấy muỗi có ký sinh trùng sốt rét. Như vậy, sau khi tiêm vaccine sốt rét, nữ y sĩ này đã được gây nhiễm bệnh một cách tự nhiên do muỗi đốt. Cũng sáng ngày 9/11/1996, thấy tuyến nước bọt của muỗi có rất nhiều ký sinh trùng sốt rét, đã lấy và tiêm vào da của Giáo sư Ngữ. Bình thường nếu bị nhiễm bệnh sốt rét, triệu chứng sẽ xuất hiện sau từ 12 đến 15 ngày nhưng từ ngày ấy đến ngày 10/12/1996, đã hơn một tháng mà chị nữ y sĩ và Giáo sư Ngữ vẫn không bị sốt. Còn Anh Sản từ ngày được tiêm vaccine cũng không bị sốt trở lại. Từ việc nghiên cứu đơn giản này, một suy luận rằng có thể Giáo sư Ngữ và một số anh chị em trong đoàn sau khi tiêm vaccine đã gây được miễn dịch.
Nhờ đợt công tác thực tế này ở Vĩnh Linh, Giáo sư Ngữ được trực tiếp tiếp xúc với nhiều người mắc bệnh sốt rét từ miền
Và từ đây, những ước muốn nghiên cứu vaccine chống sốt rét ngay tại thực địa chiến trường miền
BS.CKI. Nguyễn Tràng Phi
Nguyên cán bộ Viện SR-KST-CT TW
Thư ký của Cố GS. Đặng Văn Ngữ
Nguồn: http://www.impe-qn.org.vn/impe-qn/vn/portal/InfoDetail.jsp?area=58&cat=1176&ID=3662