Từ trái sang phải: Nhà báo Hàm Châu (Tạp chí tiếng Anh Vietnam Cultural Window),
GS Trịnh Xuân Thuận và GS Phạm Quang Hưng (Đại học Virginia, Mỹ)
tại Gặp gỡ Blois về Vật lý thiên văn, miền trung nước Pháp, tháng 7/2010.
Đầu tháng 8/2004, tình cờ tôi gặp lại GS Trịnh Xuân Thuận giữa phố cổ Hà Nội, tại một cửa hàng… chả cá! Tôi đã từng gặp anh tại Pháp năm 1998 và tại Việt Nam năm 2000.
Lần ấy anh về nước là để dự Gặp gỡ Việt Nam 2004 về Vật lý hạt cơ bản và Vật lý thiên văn. Nhưng ngoài ra, còn việc khác nữa là trao đổi ý kiến với một số vị lãnh đạo các ngành khoa học và giáo dục trong nước nhằm mở rộng mối quan hệ hợp tác Mỹ – Việt và nói chuyện với các bạn trẻ Hà Nội, về Đi tìm nguồn cội – Big Bang. Năm 2004 anh về nước lâu hơn. Do vậy, anh mới có thể nhẩn nha dạo qua phố cổ, thưởng thức món chả cá, bún thang!
Tôi ngạc nhiên bởi vì, sau bao nhiêu biến cố, lưu lạc khắp bốn phương trời, thế mà anh Thuận vẫn nói sõi tiếng Việt, với giọng Hà Nội gốc!
Trịnh Xuân Thuận sinh ngày 20/8/1948. Sau Hiệp định Geneva năm 1954, trước cảnh chia đôi đất nước, mới sáu tuổi, Trịnh Xuân Thuận đã phải theo cha rời Hà Nội vào Đà Lạt, rồi về Sài Gòn, theo học “trường tây” Jean-Jacques Rousseau (nay là trường THPT Lê Quý Đôn). Từ nhỏ cho đến khi thi tú tài Tây, anh phải “bò” ra học tất cả các môn đều bằng tiếng Pháp! Nào ngờ, chính nhờ cái vốn tiếng Pháp học rả rích trong mười mấy năm trời từ dạo ấy, sau này, anh mới có thể viết nên những cuốn sách dày dặn, nổi tiếng thế giới, mang tính khoa học chuẩn xác mà lại đậm đà chất triết luận, thơ ca.
“Đỗ cử nhân tại Viện Công nghệ California, bảo vệ Luận án Tiến sĩ tại Đại học Princeton, rồi trở thành Giáo sư Đại học Virginia, ấy vậy mà tôi vẫn không sao thông thạo tiếng Anh bằng tiếng Pháp, thứ tiếng mà tôi được học từ bé”, anh Thuận chia sẻ.
Công chúng Pháp xếp hàng xin chữ ký lưu niệm của GS Trịnh Xuân Thuận
trên những cuốn sách do ông viết bằng tiếng Pháp và được in tại Pháp.
Cuốn “Số phận vũ trụ: Big Bang” và sau đó của Trịnh Xuân Thuận viết bằng tiếng Pháp, được Nhà xuất bản Gallimard in ở Paris năm 1992. Ngay năm sau, 1993, cuốn sách đã được phát hành và bán chạy tại New York, qua bản dịch tiếng Anh mang sắc thái Mỹ của Harry N. Abrams. Cũng trong năm 1993 ấy, Oxford University Press in một bản dịch tiếng Anh “thuần khiết” hơn của Storm Dunlop, phát hành tại Anh và, sau đó, cả tại Mỹ, Canada, Australia, New Zealand, Ấn Độ…
Gần như cùng một lúc, vào năm 1993, cuốn sách cũng được bày bán rộng rãi tại Munich và nhiều thành phố khác ở Đức, qua bản dịch tiếng Đức của Ravensburger. Sau đó, cuốn sách của Nhà Vật lý thiên văn gốc Việt ấy được dồn dập dịch và in ở nhiều nước khác: Trung Quốc (1993), Thụy Điển (1994), Italy (1994), Nhật Bản (1995), Hàn Quốc (1995)…
Tuy có chậm hơn, Việt Nam ta rồi cũng vào cuộc. Cuốn “Giai điệu bí ẩn,” do Phạm Văn Thiều dịch từ nguyên văn tiếng Pháp, được Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật in xong tại Hà Nội đúng vào đầu tháng 8/2000, coi như một ấn phẩm chào mừng khai mạc Gặp gỡ Việt Nam 2000, với Lời nói đầu do tác giả viết riêng cho bản dịch tiếng Việt: “Bất chấp những thăng trầm của lịch sử, Việt Nam vẫn là một đất nước luôn đề cao những giá trị của giáo dục và tri thức. Tôi mong cuốn sách này sẽ là một đóng góp nhỏ bé vào công cuộc truyền bá tri thức. Tôi chân thành cảm ơn GS Trần Thanh Vân, Chủ tịch Gặp gỡ Việt Nam, về tất cả những gì ông đã làm để bản dịch tiếng Việt cuốn “Giai điệu bí ẩn” sớm ra đời. Tôi cũng cảm ơn dịch giả Phạm Văn Thiều, người đã dịch rất hay ra tiếng Việt cuốn sách này.”
Trịnh Xuân Thuận bày tỏ niềm ao ước chân thành: “Tôi sẽ rất sung sướng nếu tác phẩm này – tác phẩm đã được thế giới phương Tây nồng nhiệt đón nhận – có thể nuôi dưỡng suy tư và làm thay đổi ít nhiều nhãn quan về thế giới của một số người. Tôi ấp ủ hy vọng nó có thể làm nảy sinh những chí hướng khoa học ở một số bạn trẻ có trí tuệ, và cũng hy vọng những hạt giống được gieo trong các trang sách này, đến một ngày nào đó, sẽ đâm chồi nảy lộc, phát triển thành cây trái sum suê.”
Cuốn sách lập tức được số “bạn trẻ có trí tuệ” ở nước ta tìm đọc, do đó, đã phải in lại ngay trong năm sau, 2001.
Đầu năm 2003, Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật in cuốn “Hỗn độn và hài hoà” cũng của Trịnh Xuân Thuận, do Phạm Văn Thiều và Nguyễn Thanh Dương dịch.
Về Hà Nội tháng 8/2004, Trịnh Xuân Thuận tìm gặp lại nhà vật lý giỏi văn chương Phạm Văn Thiều để xem qua bản dịch một cuốn sách khác của anh viết chung với Matthieu Ricard, cuốn “Cái vô hạn trong lòng bàn tay – Từ Big Bang đến Giác Ngộ”, đã được Nhà xuất bản Fayard in ở Paris năm 2000. Cuốn sách đề cập đến hệ tư tưởng Phật giáo và những vấn đề mới nhất của khoa học hiện đại. Để dịch cuốn sách ấy, nghe nói hai dịch giả Phạm Văn Thiều và Ngô Vũ đã phải tham vấn một số vị hoà thượng!
Tính đến năm 2004, Trịnh Xuân Thuận đã công bố hơn 200 công trình chuyên sâu. Đặc biệt, 10 cuốn sách phổ biến khoa học do anh viết đã được dịch ra 16 thứ tiếng.
Như nhiều người đã biết, chỉ một số các nhà thiên văn học rất nổi tiếng mới được sử dụng kính thiên văn không gian Hubble. GS Trịnh Xuân Thuận nằm trong số đó. Năm 1992, anh đã được tặng Giải thưởng Henri Chretien của Hội Thiên văn học Mỹ.
Mấy năm qua, Trịnh Xuân Thuận tiếp tục in nhiều cuốn sách dày dặn về Vật lý thiên văn, trong đó có “Nguồn gốc – Nỗi hoài niệm những thuở ban đầu”, và “Những con đường của ánh sáng”.
Viện Hàn lâm Pháp đã tặng Giải thưởng Moron năm 2007 trị giá 5.000 euro cho GS Trịnh Xuân Thuận về cuốn “Những con đường của ánh sáng”.
Và, ngày 5-11-2009, tại Diễn đàn khoa học thế giới ở Budapest (Hungary), UNESCO đã trao Giải thưởng Kalinga về phổ biến khoa học năm 2009 cho hai nhà khoa học là GS Trịnh Xuân Thuận (người Mỹ gốc Việt) và GS Yash Pal (người Ấn Độ). Giải thưởng gồm Bằng chứng nhận, 5.000 bảng Anh và tấm Huy chương Albert Einstein của UNESCO. Giải thưởng Kalinga được lập ra vào năm 1952. Người đầu tiên được tặng giải thưởng này là nhà vật lý Pháp lừng danh Louis de Broglie. Tiếp đó những người được tặng giải cũng là những tên tuổi lớn: George Gamow (người Mỹ gốc Nga), Bertrand Russell (Anh), Sergei Kapitsa (Nga)…
Hàm Châu
Nguồn: vietbao.vn/Giao-duc/GS-Trinh-Xuan-Thuan-duoc-the-gioi-vinh-danh/75266447/202/