Ngoài giá trị dinh dưỡng, SVB còn là nguồn dự trữ các loại thuốc tự nhiên vô cùng quí giá. Đó là lý do từ những thế kỷ trước, không ít nhà khoa học đã dành cả cuộc đời để đi sâu tìm hiểu, nghiên cứu, khám phá, tìm ra các dược chất của SVB, đem lại những lợi ích thiết thực cho nhân lọai.
Một trong những người đi tiên phong trong lĩnh vực nghiên cứu SVB tại Việt Nam là Tiến sĩ khoa học Lâm Ngọc Trâm – nguyên trưởng phòng Nghiên cứu Hóa Sinh, Viện Hải dương học Nha Trang. Với 11 đề tài nghiên cứu và 31 công trình khoa học, chị đã góp phần đưa ngành khoa học SVB Việt Nam tiếp cận với thế giới. Những công dụng hữu ích của SVB được áp dụng vào thực tiễn Việt Nam, trong các ngành nghề khác nhau như thực phẩm, y học, công nghiệp, nông nghiệp, hóa học v.v… đã đem lại cho nền kinh tế nước nhà những giải pháp hữu ích cùng nhiều hiệu quả đáng khích lệ.
Tiến sĩ khoa học Lâm Ngọc Trâm
Theo Tiến sĩ khoa học Lâm Ngọc Trâm, loài SVB đông đảo nhất, được nghiên cứu và ứng dụng lâu đời nhất trong cuộc sống chúng ta là rong biển (RB): Rong nâu, rong đỏ, rong lục, rong sụn, rong mơ… Với hơn 600 loài, RB Việt Nam được đánh giá là có chất lượng cao, giàu Protein, Vitamin và khoáng chất. Từ xa xưa, RB đã được sử dụng làm thực phẩm cho người và gia súc. Với nhiều tác dụng dược lý, RB được chiết xuất rồi chế biến thành các chất kháng sinh, kháng virút, kháng nguyên, chống đông máu… RB là nguyên liệu thông dụng để sản xuất các loại thuốc chữa bệnh đặc hiệu như bệnh như bướu cổ, bệnh loãng xương, thuốc làm nhanh lành vết thương… Cũng từ RB có thể sản xuất các chất tẩy giun, chống ruồi, muỗi, diệt côn trùng, diệt nấm… Ngoài ra, với các tính chất đặc trưng là agar, caragen… RB còn có tác dụng kích thích sự sinh trưởng các mô, tăng nhu động ruột, chống táo bón…
Trong một số loài SVB như cá nóc, giun biển, cá đuối, cá da gai… có chứa độc tố cực độc. Dựa vào đó, các nhà khoa học đã chiết xuất được các lọai độc tố cực mạnh để từ đó chế biến các lọai thuốc tê, thuốc hướng thần kinh chất lượng cao dùng trong y học.
]Ngoài các chương trình nghiên cứu ứng dụng trên, Tiến sĩ khoa học Lâm Ngọc Trâm cùng các cộng sự đã tiến hành hàng lọat đề tài khoa học như: “Thành phần hóa học cơ bản và đặc trưng của thực vật biển” (gồm các lọai rong và cỏ biển), “Lipid, phospholipid và acid béo trong SVB Việt Nam” (như cầu gai, hải sâm, hải miên, cá ngựa, các lòai nhuyễn thể v.v…), “Thành phần hóa học cơ bản và độc tố phytotoxin trong một số lòai động vật ở biển Việt Nam” (như cá nóc, rắn biển, cá da gai…) và nhiều công trình khác, được đánh giá như những giải pháp hữu ích cho các ngành sản xuất và chế biến.
Đặc biệt, Tiến sĩ khoa học Lâm Ngọc Trâm đã dành nhiều năm thực hiện công trình nghiên cứu về một loài SVB đặc biệt: Sam biển. Sở dĩ loài SVB được coi là “hóa thạch sống” này hấp dẫn các nhà khoa học trên thế giới hàng trăm năm trước, vì nó là loài sinh vật sống ở biển cổ nhất (cách đây gần 500 triệu năm) còn tồn tại trên trái đất đến tận bây giờ và cũng vì sam biển có máu xanh. Điều kỳ lạ ở loài SVB này thu hút các nhà khoa học là khả năng đông máu của chúng. Từ đó, các nhà khoa học đã chiết xuất được một hoạt chất tên là Amoebocyte Lysate (gọi tắt là AL), dùng trong các phản ứng (Test) nhanh để phát hiện một lượng độc tố siêu nhỏ. Nhờ khả năng kỳ diệu này, chúng ta có thể phát hiện và cứu sống nhiều người không may bị ngộ độc các loại độc tố cực độc. Sau nhiều năm miệt mài nghiên cứu, Tiến sĩ khoa học Lâm Ngọc Trâm và cộng sự đã chiết xuất thành công họat chất AL trên loài sam biển Việt Nam. Áp dụng thành tựu này, chúng ta sẽ không phải mua AL với cao ngất ngưỡng của Mỹ, quốc gia duy nhất trên thế giới sản xuất hoạt chất này.
Tuy vậy, Tiến sĩ khoa học Lâm Ngọc Trâm cho biết, hiện nay sam biển Việt Nam đang đứng trước nguy cơ cạn kiệt do bị khai thác quá mức, với mục đích sử dụng thịt sam làm… món ăn đặc sản! Còn vỏ sam bán sang Trung Quốc. Nói đến đây, giọng chị chùng xuống: “Mỗi lần nghe tin một con sam bị bắt, bị ăn thịt, mình tiếc đứt ruột. Bởi vì, sam chỉ có thể sống trong môi trường tự nhiên chứ không thể nuôi nhân tạo. Mặt khác, để có được một con sam trưởng thành có thể dùng trong việc chiết xuất chất LA, phải trải qua hàng trăm năm. Nếu như các cơ quan chức năng không có biện pháp ngăn chặn và bảo vệ, e rằng một ngày không xa, lòai SVB biển cổ xưa và quí hiếm này sẽ không còn tồn tại ở Việt Nam!”.
Năm 2004, công trình khoa học của TS LNT và cộng sự: “Nghiên cứu nguồn họat chất trong SVB và các phương pháp tách chiết chúng tạo ra chế phẩm sinh học mới, sử dụng trong Y dược, Nông nghiệp và Công nghiệp thực phẩm” đã được trao giải 3 “Giải thưởng Sáng tạo Khoa học Công nghệ Việt Nam” (VIFOTEC). Các kết quả nghiên cứu đã nhanh chóng được áp dụng trong việc sản xuất thuốc chữa bỏng tại các bệnh viện trên toàn quốc.
Những ai biết Tiến sĩ khoa học Lâm Ngọc Trâm đều khâm phục lòng say mê khoa học và nghị lực vượt khó của chị. Chồng mất sớm. Một mình chị vừa mải mê với bộn bề công việc ở cơ quan, vừa cần mẫn nuôi hai con ăn học thành tài. Bên cạnh đó, chị còn là thầy hướng dẫn sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh…, tham gia giảng dạy tại các trường đại học (Tổng hợp Hà Nội, Đại học Huế, Đà Lạt, Nha Trang…), là tác giả giáo trình “Sinh hóa thủy sinh vật”, “Các hợp chất tự nhiên trong SVB Việt Nam” v.v…Với những cống hiến của mình, chị đã nhận được nhiều huân, huy chương, bằng khen, bằng sáng chế v.v…
Hiện nay, tuy đã nghỉ hưu, nhưng Tiến sĩ khoa học Lâm Ngọc Trâm vẫn luôn bận rộn với công việc của một Chánh văn phòng Hội Liên hiệp Khoa học Khánh Hòa, Chủ tịch Trung tâm nghiên cứu khoa học về Phụ nữ và Trẻ em Khánh Hòa. Bên cạnh đó, chị còn là báo cáo viên trong các cuộc hội thảo chuyên ngành SVB; là tuyên truyền viên tích cực trong chương trình Bình đẳng giới cho Phụ nữ Khánh Hòa và vẫn tiếp tục công việc hướng dẫn sinh viên, nghiên cứu sinh làm luận án, luận văn v.v…
Ngoài ra chị còn là thành viên tích cực của câu lạc bộ Yoga. Nhờ vậy, như chị nói, dù đã bước sang bên kia dốc cuộc đời, chị vẫn luôn cảm thấy sung sức mà bằng chứng là nụ cười tươi rói luôn thường trực trên môi chị…
Giao Thủy
Nguồn: phunuonline.com.vn/clb-nu-tri-thuc/chan-dung-cong-trinh/nha-khoa-hoc-ve-sinh-vat-bien/a70822.html