Đến với ngành Lão khoa
Được sự dìu dắt dạy bảo của GS Đặng Văn Chung, sau khi tốt nghiệp Đại học Y khoa Hà Nội (1960), sinh viên Trần Đức Thọ được giữ lại trường công tác và làm việc tại Khoa Nội, Bệnh viện Bạch Mai. Ông lần lượt giữ các chức vụ: Trưởng phòng Nội tiết Bệnh viện Bạch Mai, Phó trưởng Khoa Nội Bệnh viện Bạch Mai, Phó Chủ nhiệm Bộ môn Nội Trường Đại học Y Hà Nội.
Trong những năm tháng công tác ở Bệnh viện Bạch Mai, Bác sĩ Trần Đức Thọ còn may mắn được làm việc với Giáo sư Phạm Khuê – Chủ nhiệm Khoa Nội. Ngoài công việc chuyên môn của Khoa, GS Khuê còn quan tâm nghiên cứu về Lão khoa và thành lập một đơn vị chuyên nghiên cứu vấn đề liên quan đến sức khỏe người cao tuổi. Năm 1983, nhân sự kiện ngày Quốc tế Người cao tuổi của thế giới, GS Phạm Khuê đã đề xuất thành lập Viện Lão khoa ở nước ta. Cùng với sự hợp tác nghiên cứu của Khoa Thăm dò chức năng Bệnh viện Bạch Mai, khi đó ông Đoàn Nhiên là Trưởng Khoa, Viện Lão khoa được thành lập. . Viện do GS Phạm Khuê làm Viện Trưởng, ông Trần Đức Thọ và ông Đoàn Nhiên là Phó Viện trưởng. Khi đảm nhiệm một lĩnh vực chuyên môn mới, với những kiến thức đã được tích lũy, Bác sĩ Trần Đức Thọ không mấy bỡ ngỡ. Ông theo hướng nghiên cứu vấn đề nội tiết của Lão khoa. Mặc dù đã biết về mối tương quan các bệnh của ngành Nội khoa nói chung và Nội tiết của Lão khoa nói riêng nhưng ông xác định phải tìm hiểu và học tập thêm rất nhiều về lý thuyết sâu của ngành Lão khoa, về quá trình lão hóa… Từ đó, ông tập trung vào những vấn đề nghiên cứu và ứng dụng trong việc chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi ở Việt Nam. Một số đóng góp tiêu biểu mang tính ứng dụng cao như Công trình nghiên cứu về điều trị u lành tuyến tiền liệt bằng Laserdiode nội tuyến: Nghiên cứu tần suất và kích thước u tiền liệt tuyến ở 3 vùng Bắc Trung Nam Việt Nam; Nghiên cứu bề dày lớp nội- trung mạc động mạch cảnh đo bằng phương pháp siêu âm ở người bình thường và người có các yếu tố nguy hại mạch; Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và siêu âm Doppler màu ở bệnh nhân huyết khối tĩnh mạch sâu chi dưới…
Trải nghiệm, học hỏi tại Pháp
Trong quá trình làm việc ở Viện Lão khoa Việt Nam, Giáo sư Trần Đức Thọ được tạo điều kiện tham dự những Hội nghị, Hội thảo về Lão khoa, đó là cơ hội để ông học hỏi kinh nghiệm ở các nước trên thế giới, như: Áo, Thụy Điển, Hungary… nhưng nơi để lại trong ông nhiều dấu ấn là nước Pháp.
Ngay thời kỳ thành lập Viện Lão khoa, Trần Đức Thọ may mắn được nhận một học bổng thực tập ở Pháp trong ba tháng do Tổ chức Y tế thế giới tài trợ. Trong chuyến tham quan, học tập tại một trong những nước có ngành Lão khoa phát triển này, ông đã được chứng kiến nhiều điều bổ ích về cách thức tổ chức, thăm khám bệnh nhân cao tuổi của nước bạn.
Ông được thực tập, làm việc tại Viện Lão khoa ở thành phố Grenoble do Giáo sư Robert Hugonot phụ trách. Ông được đài thọ chi phí đi học bằng tiền séc (USD), và số tiền đó chỉ chu cấp đủ tiền học phí còn tất cả những việc ăn ở thì ông phải tự lo. Ông đã thuê được phòng của một Việt kiều và ở cùng 3 người Việt Nam khác cũng sang đây công tác, học tập.
Trong thời gian ba tháng, Bác sĩ Trần Đức Thọ tự tìm hiểu lý thuyết bằng cách lên thư viện đọc sách, bên cạnh đó ông chú ý đọc hồ sơ và thăm khám bệnh nhân. Trong những buổi đi buồng thăm khám bệnh nhân, nhiều buổi có Giáo sư phụ trách đi cùng, song khi có điều kiện ông cũng chủ động tự đi một mình. Do được học tiếng Pháp từ thời học tập trong nước, nên đối với ông việc giao tiếp trong quá trình thực tập không gây trở ngại, hơn nữa khi trao đổi với bệnh nhân hay người phụ trách đều là những từ chuyên môn đã được học. Qua những buổi làm việc, ông cảm nhận được sự thoải mái, hài lòng của bệnh nhân và sự khen ngợi của Giáo sư phụ trách đối với mình. Đó là điều ông thấy tự hào.
GS.TS Trần Đức Thọ trong chuyến tham quan, học tập tại Pháp
Ấn tượng đầu tiên của ông khi làm việc tại Pháp là hình thức tổ chức chăm sóc người cao tuổi: Viện Lão khoa chia ra các phòng theo mức độ bệnh của bệnh nhân: Phòng Ngắn hạn tiếp nhận những bệnh nhân bị bệnh cấp tính như đau ruột…; Phòng Trung hạn bao gồm những bệnh nhân bị bệnh gan, xơ gan…còn Phòng Dài hạn dành cho những bệnh nhân phải điều trị lâu dài ở Viện như bệnh nhân bị bệnh tâm thần, liệt… Trường hợp bệnh nhẹ như đau khớp, đau chân, bệnh nhân sẽ được đưa vào khám và điều trị trong ngày ở Trung tâm ban ngày.
Bên cạnh đó Viện Lão khoa còn tổ chức Bệnh viện ban ngày. Đây là nơi bệnh nhân đến khám và điều trị bệnh (như truyền máu…) trong ngày và chiều có thể về nhà. Điều trị tại nhà là một hình thức chăm sóc người già rất tốt. Theo GS Trần Đức Thọ thì hiện nay, nhiều nước như các nước châu Âu, vùng Bancang, Trung Quốc… cho rằng khi đánh giá nền Y tế của một nước không phải căn cứ vào số giường bệnh tại các Bệnh viện mà là số lượng bệnh nhân điều trị tại nhà[1].
Tại nước Pháp, hình thức này đã được tổ chức rất chuyên nghiệp và bài bản. Hồ sơ của người bệnh được lưu tại Viện làm căn cứ để y tá, bác sỹ đến khám và thực hiện chăm sóc tại nhà. Những người cao tuổi lại bị bệnh thường đi lại khó khăn nên hình thức các y bác sĩ đến khám chữa bệnh tại nhà là rất phù hợp và hiệu quả. Nhiều trường hợp bệnh nhân tin tưởng giao chìa khóa nhà cho y bác sĩ, đi và về như người trong gia đình. Bác sĩ Trần Đức Thọ có dịp được đi cùng các bác sĩ và y tá đến điều trị, chăm sóc người già và ông khá bất ngờ khi tại nhà của người bệnh, bệnh viện đều đặt các trang thiết bị cần thiết như: dụng cụ nâng đỡ bệnh nhân khi đưa họ đi tắm, hộp đựng thuốc theo ngày… Với nhiệm vụ của mình, các y bác sĩ làm việc rất tự giác, tận tình, tuyệt nhiên không có chuyện thù lao riêng.
Để tránh cho người già bớt lệ thuộc vào người khác, ngoài việc chăm sóc cho bệnh nhân, họ còn hướng dẫn và để bệnh nhân có thể làm những việc nhẹ nhàng tùy vào bệnh tình của từng người như đánh răng, bật, tắt công tắc điện, vẽ… Có những bệnh nhân hơn 80, 90 tuổi mà vẫn học vẽ. Những hoạt động này có tác dụng làm cho hệ thần kinh không bị tê liệt, giúp người già luôn được minh mẫn.
Dịch vụ điều trị, chăm sóc tại nhà rất tốt, phù hợp với người cao tuổi, nhưng chi phí cho một trường hợp như thế rất cao. Hiện nay, chỉ những nước có nền kinh tế phát triển mới áp dụng mô hình này, và cũng chỉ những gia đình có điều kiện kinh tế tốt mới sử dụng dịch vụ này.
GS.TS Trần Đức Thọ thăm khám bệnh nhân tại Viện Lão khoa Việt Nam
Chuyến đi thứ 2 của ông đến nước Pháp là vào năm 1994. Khi đó ông được Pháp mời sang làm việc ở Viện Lão khoa trong thời gian 1 tháng. Trong chuyến sang Pháp lần này, ông nhận thấy về cách thức tổ chức và cơ sở vật chất của Viện Lão khoa không có gì thay đổi, nhưng có sự thay đổi về chế độ ăn và chế độ thuốc uống cho bệnh nhân. Ở Pháp, họ áp dụng chế độ bảo hiểm Y tế toàn dân, hoạt động theo Luật định, do đó các y bác sỹ chỉ làm theo chuyên môn là khám, chữa bệnh cho bệnh nhân và người bệnh có thẻ bảo hiểm khi khám, điều trị sẽ không mất thêm bất kỳ chi phí gì. Có trường hợp phải tự mua thuốc, sẽ được bảo hiểm thanh toán đầy đủ.
Làm việc và quản lý một chuyên ngành mới như ngành Lão khoa ở Việt Nam, thì việc được tham quan, học tập ở các nước đã có sự phát triển như Pháp, là điều kiện rất tốt để GS Trần Đức Thọ mở mang kiến thức và áp dụng vào điều kiện nước ta.
Những trăn trở còn đó
Sau hai chuyến đi tham quan và làm việc tại Pháp, khi về nước và cả sau này, khi đã đảm nhiệm vai trò Viện trưởng Viện Lão khoa, GS Trần Đức Thọ đã cố gắng đưa những kinh nghiệm học được trong những chuyến công tác nước ngoài để áp dụng vào điều kiện Việt Nam. Ví dụ, như việc thành lập Bệnh viện ban ngày sẽ giúp ích rất nhiều trong việc giảm tải được số lượng bệnh nhân vào nhập viện tại Viện lão khoa. Tuy nhiên, trong tình hình chung của ngành Y tế Việt Nam hiện nay còn rất nhiều khó khăn, bất cập cả về cơ chế chính sách, về nhân lực và các điều kiện cơ sở vật chất khác, chưa thể giải quyết một sớm một chiều, nên những mong muốn áp dụng các cách làm hay về Lão khoa từ nước ngoài vào Việt Nam vẫn chưa thể thực hiện được nhiều. Như nhiều đồng nghiệp khác, GS Trần Đức Thọ vẫn coi như mình còn một “món nợ” nghề nghiệp chưa trả xong. Trong những lần được trò chuyện cùng ông, chúng tôi cảm nhận rõ một điều, đâu đó trong sâu thẳm trái tim yêu nghề của một nhà khoa học còn chất chứa nỗi niềm trăn trở với những dự định khoa học còn dang dở.
Nguyễn Thị Phương Thúy
____________________
[1] Trích ghi âm GS.TS Trần Đức Thọ, 24-4-2012.