Chiều 13/3 tại Hà Nội, GS Ngô Bảo Châu đã có bài thuyết trình quan trọng được hàng trăm sinh viên háo hức mong chờ tại giảng đường C2 ĐH Bách Khoa, xoay quanh chủ đề: “Học như thế nào”. Buổi chia sẻ của GS nằm trong chuỗi sự kiện “Cầu nối – Cuộc đối thoại hướng đến văn hóa hòa bình” lần thứ tư tại Đông Nam Á.
Mở đầu bài nói chuyện, GS thẳng thắn: “Tôi được rất nhiều phụ huynh hỏi về bí quyết học tập, tôi thường trả lời: Không có bí quyết gì cả, quan trọng là niềm say mê. Trả lời như vậy, thực ra là một cách né tránh. Tôi bắt buộc phải trả lời như thế khi chưa suy nghĩ một cách thấu đáo về vấn đề phức tạp này”. Nhưng không thể né tránh mãi được, vì đây là trách nhiệm của những người làm công tác giáo dục, GS khẳng định. Bài nói chuyện của GS giải đáp những vấn đề quan trọng nhất của việc học: Động cơ căn bản của sự học? Học chữ hay học làm người? Chúng ta học như thế nào?
Bí quyết thành công đầu tiên trong việc học mà GS Ngô Bảo Châu chỉ ra cho các sinh viên là động cơ học tập trong sáng. GS cho rằng, nhiều bạn vẫn nghĩ, học để có một công việc tử tế, một vị trí tốt trong xã hội, mà quên đi mất, điều quan trọng nhất của việc học là giúp bản thân hướng thiện, hướng về giá trị tốt đẹp, loại bỏ tính xấu trong con người. Những quan niệm phiến diện của xã hội, việc tôn thờ cá nhân như cầu thủ bóng đá, hay sao Hàn quốc đang làm tha hoá dần đi ý chí tốt đẹp trong việc học của mỗi cá nhân.
GS Ngô Bảo Châu và Phó Hiệu trưởng ĐH Bách khoa Hà Nội PGS.TS Phạm Hoàng Lương. Ảnh: MR.
Học có nhiều lợi ích. Trong đó, học quan trọng nhất để hiểu chính xác bản thân, biết xử lý tốt mối quan hệ giữa cá nhân và xã hội.
Chia sẻ về phương pháp học tập, GS Ngô Bảo Châu cho rằng, việc học ngày nay cần người có chí và cách học đúng đắn. Học sinh bây giờ chỉ cần ngồi nhà xem các bài giảng trên mạng. Thế nhưng, điều đó không thú vị, vì học không có đối thủ, đồng đội, mục tiêu, lộ trình, giải thưởng…Người học cần có tập thể, thầy giáo, lớp học để duy trì việc học dài lâu. GS Châu chia sẻ: “Các bạn có thể tổ chức học với nhau theo giáo trình, tư liệu trên mạng. Thầy giáo có thể sử dụng tài liệu miễn phí làm tài liệu chính khoá. Trên lớp, các thầy không nhất thiết giảng cả buổi mà dành thời gian trả lời câu hỏi của sinh viên. Cuối cùng là tổ chức thi cử nghiêm túc”.
Nói về về việc học, Giám đốc khoa học Viện Toán cao cấp khẳng định: Thành công đến từ sự trung thực. Anh dẫn chứng: Lúc còn nhỏ, chúng ta học từ gia đình, đó là nơi rèn luyện kỹ năng sống cho mỗi người. Trẻ con là tấm gương phản chiếu của người lớn. Người lớn làm như nào, trẻ con sẽ bắt chước lại. “Sự trung thực là một trong những điểm quan trọng nhất cho câu hỏi học như thế nào? Trung thực khó học trong sách vở và để trẻ trung thực, người lớn phải làm gương”, anh nói.
Thành công sẽ không đến với những người chỉ tư duy bằng xúc cảm. Anh nhấn mạnh, những trải nghiệm thực tế, dù là đắng cay cũng sẽ tiếp thêm sức mạnh, giúp con người mạnh mẽ hơn, bí quyết tiếp theo nằm ở đó.
Về cách học, GS nhấn mạnh rằng, các bạn học giỏi không phải để tính toán, mà phải có tư duy khoa học, biết cách lập luận hiểu được những vấn đề của cuộc sống. Thái độ khiêm tốn, chấp nhận thực tại khách quan, chấp nhận sự phủ định của thực tế.
Ít người biết, vị giáo sư của giải thưởng Fields này, từng bị trượt khi thi tuyển vào Viện nghiên cứu ở Pháp. Anh kể lại, trong buổi phỏng vấn đầu tiên, các GS hỏi anh nghiên cứu gì, anh trả lời: “Bổ đề cơ bản”, họ cười và đánh trượt anh. GS chia sẻ, trong cuộc sống, sẽ có lúc bạn phải đối mặt với khủng hoảng niềm tin: “Người khác không tin bạn”. Và khó khăn hơn, khi chính bạn không tin vào mình. Bí quyết nằm ở đâu? Nằm ở chỗ, bạn phải có một ý chí sắt đá. Ý chí đó không đến từ những điều mơ hồ, mà nó phải có cơ sở, dù chỉ là mầm mống sơ khởi. Chính yếu tố này sẽ giúp bạn vượt qua khó khăn ban đầu, GS nói.
Rất nhiều câu hỏi thẳng thắn, thực tế của sinh viên dành cho GS Ngô Bảo Châu tại hội trường C2, ĐH Bách Khoa. Ảnh: MR.
Để có thành công như ngày hôm nay, tác giả của giải thưởng Fields chịu ảnh hưởng của nhiều người mà anh đã từng được học, những người thầy giỏi, người bạn tốt… Trong đó phải kể đến thầy giáo người Pháp Gérard Laumon. GS Ngô Bảo Châu tâm sự, đây là người đã hướng dẫn anh làm luận án. Thầy có khoảng 10 học trò, trong đó có 2 người được giải Fields. Anh cho biết, thầy luôn duy trì thói quen mỗi tháng một lần gọi điện thoại cho từng người, để hỏi thăm cuộc sống và lên dây cót tinh thần cho học trò. Mỗi lần anh gọi điện là thầy có thể tiếp chuyện cả tiếng đồng hồ, cảm giác như thầy không bao giờ thiếu thời gian.
Niềm tin, sự quả cảm, biết nuôi dưỡng niềm đam mê, tôn trọng kỷ luật là những đức tính quan trọng nằm trong tủ bí quyết của GS Ngô Bảo Châu. Anh cho rằng, trên con đường học tập, khó tránh cảm giác thiếu lửa nhiệt tình, lúc đó, mỗi người cần phải nhìn vào người khác để cố gắng. Việc học lúc đó là bổn phận, trách nhiệm, dù muốn hay không muốn, người khác cũng sẽ nhìn vào. Lúc đó, chúng ta cần phải có niềm tin, rằng cứ làm đi, thì sự say mê sẽ quay lại với chúng ta.
Học là một quá trình lâu dài, không được vội. Học phải đi từ câu hỏi, người học quyết tâm giải đáp câu hỏi đó đến nơi đến chốn, không bỏ dở giữa chừng, khi tìm hiểu kỹ, bạn sẽ thấy mọi vấn đề đều có thể hiểu được, GS khẳng định.
Một phần thú vị trong bài thuyết trình của vị giáo sư sinh năm 1972 là giải đáp câu hỏi từ hội trường. Trong số rất nhiều cánh tay đưa lên, có một câu đầy dí dỏm đến từ một bạn sinh viên Bách Khoa: “Em được biết GS lập gia đình sớm, điều này có khiến giáo sư gặp vất vả không?”. Anh chia sẻ vui vẻ: “Buổi nói chuyện nào tôi cũng được hỏi câu này. Với tôi, lập gia đình sớm có ảnh hưởng tốt. Đó là nơi cho tôi sự ấm áp, giúp đỡ tôi nhiều trong quá trình nghiên cứu khoa học”. Anh chia sẻ, hàng ngày, gia đình anh không có thói quen xem ti vi, mà duy trì việc trò chuyện với các con, và đọc sách. “Khi đọc một quyển sách khó, tôi nghĩ không phải bản chất nó khó mà là người viết tồi. Thế nên tôi sẽ viết lại cho dễ hiểu hơn dù mất thời gian, và phải tìm hiểu cặn kẽ các vấn đề”. Đó là những suy nghĩ lạc quan trong cuộc sống, bí quyết không thể thiếu trong thành công của GS Ngô Bảo Châu.
Hồng Nhung