Rất may mắn, trong một buổi làm việc với GS.TS Vương Hùng tại nhà riêng của ông, tình cờ, chúng tôi được chứng kiến cuộc gặp gỡ giữa bệnh nhân Đinh Hồng Hà với ân nhân của mình. Vị "ân nhân" đó là GS.TS Vương Hùng.
Qua trò chuyện chúng tôi được biết: Chị Đinh Hồng Hà sinh ngày 15-10-1974, là con thứ 2 trong gia đình có 2 anh chị em. Sau khi chào đời được 5 tháng, chị Hà có biểu hiện bị vàng da, kém ăn, bụng to đến mức bố mẹ không dám động mạnh vì sợ vỡ. Bố là bộ đội, mẹ là giáo viên, gia cảnh rất khó khăn nhưng tất cả tiền lương dành dụm được, bố mẹ chị đều dồn vào lo chạy chữa bệnh cho con. Qua ông bà ngoại, biết tiếng BS Vương Hùng khi đó là Chủ nhiệm khoa Ngoại, Bệnh viện Bạch Mai, bố mẹ chị Hà đã đưa con đến gặp BS Hùng để mong được chẩn đoán và điều trị.
Từ kết quả các xét nghiệm, chụp mật, BS Vương Hùng chẩn đoán bệnh nhi Hồng Hà bị u nang ống mật chủ. Tháng 1-1976, BS Vương Hùng và BS Nguyễn Xuân Thụ thực hiện ca phẫu thuật cắt nang cho bệnh nhi này. Đây là ca cắt nang đầu tiên, trước đó các bệnh nhân bị bệnh này chỉ được nới mật ruột. Rồi sau đó rất nhiều trường hợp bệnh nhân bị u nang ống mật chủ khác đã được xử lý bằng phẫu thuật. Tuy nhiên bệnh nhân Đinh Hồng Hà khiến BS Vương Hùng nhớ nhất bởi khác với những trường hợp khác, sau khi mổ một thời gian, bệnh nhân Hà có biểu hiện biến chứng nhiễm trùng đường mật ngược dòng nặng.
Năm 1980, khi 6 tuổi cô bé Hà tái phát bệnh nặng, trong tình trạng nguy kịch, qua kiểm tra, bệnh lý của bệnh nhân Hà được BS Vương Hùng ghi chép lại trong cuốn sổ riêng của ông như sau: "Gan: Màng gan dày; tế bào gan nở to; nguyên sinh chất sáng; khoảng cửa tăng sinh tổ chức xơ; các ống mật trong khoang cửa tăng sinh. Nang ống mật chủ: Niêm bào phủ có sản sinh ra nhiều hình nhú; có chỗ liên bào phủ bị mất và phủ một lớp bào tơ huyết; vách u nang xâm nhập tế bào viên một nhân; mặt ngoài phủ tơ huyết. Kết luận: Xơ gan; viêm ống mật nang. Chụp mật có nang".
Bệnh nhân Đinh Hồng Hà với vị "ân nhân" của mình – GS.TS Vương Hùng, ngày 1-12-2013
Những năm 1980, để điều trị nhiễm trùng đường mật ngược dòng chỉ dùng thuốc kháng sinh, trên thế giới cũng chưa ai mổ và tạo van. Với trách nhiệm của một người bác sĩ, chứng kiến cảnh nhà bệnh nhân neo người, cả tháng mẹ bệnh nhân ở lại viện chăm sóc cho con, BS Vương Hùng không khỏi động lòng. Ông quyết tâm tìm mọi cách để điều trị cho bệnh nhân sớm được bình phục. Vận dụng những kiến thức, kinh nghiệm thực tế mổ cho các ca bệnh nhân trước đó, một ý tưởng đã lóe sáng trong đầu BS Vương Hùng – tạo van để chống nhiễm trùng ngược dòng. GS Vương Hùng tâm sự: "Ý tưởng tạo van của tôi xuất phát qua những ca phẫu thuật mà tôi đã thực hiện và tham khảo tài liệu nước ngoài. Đó là vào năm 1968, khi tôi dẫn một đoàn sinh viên về sơ tán tại Hưng Yên. Trong một lần tôi mổ cho một bệnh nhân, thấy ruột bị lồng vào nhau. Thông thường, lồng ruột là một loại bệnh, khiến bệnh nhân có thể bị hoại tử ruột; nhưng trường hợp này hoàn toàn khác, ruột không bị hoại tử. Từ đó, tôi nảy ra ý tưởng mổ tạo một lồng ruột để dịch chỉ đi một chiều chống nhiễm trùng ngược dòng nhờ việc tạo van. Đồng thời, tôi đọc được ở một tạp chí của Mỹ rằng có trường hợp cắt thực quản, dạ dày, khi ăn thì bị trào ngược, họ cũng tạo van để chống trào ngược thức ăn lên thực quản bằng một ống niêm mạc ruột. Trên cơ sở thực tế và có tham khảo tài liệu như vậy, tôi nảy ra ý tưởng tạo van chống nhiễm trùng ngược dòng cho bệnh nhân sau nối mật – ruột".
Ý tưởng tạo van được BS Vương Hùng thực hiện thí nghiệm trên chó để tìm ra cách và kích thước của đoạn ruột lồng tạo van sao cho vẫn có tác dụng dịch đi một chiều mà ruột vẫn sống không bị hoại tử. Các van này được kiểm chứng bằng xét nghiệm vi thể và sau đó bơm thuốc để kiểm chứng, kết quả thực nghiệm tốt mới đưa vào áp dụng rộng rãi trong thực tế. Được sự đồng ý của gia đình bệnh nhân Hà, BS Vương Hùng đã trực tiếp thực hiện ca mổ. Chị Hà còn nhớ lần mổ thứ hai: "Vì biết tôi sợ mổ nên mẹ tôi giấu, chỉ nói tôi sẽ chọc mật như những lần kiểm tra trước đó. Tối hôm trước tôi phải nhịn ăn, rồi sáng hôm sau được một nhân viên nữ tiêm cho và nói là tiêm B1, nhưng thực ra là tiêm thuốc gây mê. Sau đó tôi thấy đầu quay quay và không biết gì nữa. Khi mở mắt ra, tôi thấy mình đang ở trong phòng hậu phẫu, sờ lên bụng thấy toàn bông băng. Một lúc sau BS Vương Hùng vào, tôi hỏi: Thế bác sĩ mổ cháu rồi à?".
Sau khi mổ, bệnh nhân Hà được BS Vương Hùng thường xuyên theo dõi, kết quả mổ tiến triển tốt, bệnh nhân sớm bình phục, gia đình cũng như kíp mổ rất phấn khởi. Cũng từ kết quả đó, BS Vương Hùng hướng dẫn NCS Nguyễn Ngọc Bích (sau là PGS.TS, Chủ nhiệm khoa Ngoại, Bệnh viện Bạch Mai) thực hiện đề tài luận án "Nghiên cứu kỹ thuật tạo van chống trào ngược trên thực nghiệm và kết quả áp dụng để điều trị và dự phòng nhiễm trùng đường mật ngược dòng cho bệnh nhân được nối mật – ruột kiểu ROUX-en-Y". Năm 1992, GS.TS Vương Hùng giới thiệu kỹ thuật này trong một chuyến công tác tại Pháp và đã được các đồng nghiệp Pháp rất quan tâm.
Qua người thân trong gia đình kể lại về căn bệnh nan y của mình thủa thiếu thời, chị Hà không giấu được niềm xúc động. Trong tâm trí của chị Hà luôn khắc ghi hình ảnh BS Vương Hùng một thầy thuốc tận tụy, tỉ mỉ, khéo tay, ân cần hết lòng với tất cả bệnh nhân với tấm gương y đức trong sáng; lúc nào cũng sẵn sàng, dù ngày hay đêm, gần hay xa. "Thời gian điều trị bệnh dài, tôi nhận được sự quan tâm giúp đỡ của các bác sĩ, y tá… trong Khoa Ngoại, Bệnh viện Bạch Mai. Có người trong viện còn tưởng tôi người nhà của BS Hùng. Có hôm nửa đêm tôi lên cơn sốt, co giật, mẹ tôi đề nghị được BS Hùng đến khám, khiến nhân viên trực tỏ thái độ bực mình: Chị là gì mà dám gọi thầy Hùng vào giờ này!. Những lần như vậy, không quản ngại đêm tối, BS Hùng vẫn đến kiểm tra, theo dõi bệnh cho tôi trong vài đêm liền. Ngoài ra, BS Hùng còn đem đường, sữa-tiêu chuẩn của bác sĩ trực ca cho mẹ tôi bồi dưỡng sức khỏe. Cũng sau lần mổ thứ hai này, sức khỏe của tôi đã ổn định hơn"- chị Đinh Hồng Hà nhớ lại.
Hiện chị Đinh Hồng Hà đã có một gia đình hạnh phúc bên chồng và hai con trai, có công việc ổn định. Dù biết trách nhiệm của bác sĩ là "cứu người" nhưng để có được cuộc sống như ngày hôm nay, chị ơn BS Hùng nhiều lắm. Chị Hà chia sẻ: "Tôi luôn nhớ đến câu nói bố mẹ vẫn dặn tôi: Bố mẹ sinh ra con nhưng BS Vương Hùng là người đã cho con cuộc sống lần thứ hai".
Hoàng Thị Liêm