Với GS.TSKH Trần Đình Long, nguyên Phó Hiệu trưởng trường Đại học Bách khoa Hà Nội (ĐHBKHN), ký ức về những ngày miệt mài với những bản tính toán cùng không khí làm việc khẩn trương ngoài công trường xây dựng đường dây 500 kv vẫn chỉ như mới hôm qua.
Năm 1956, là sinh viên K1 ngành điện Khoa Cơ Điện trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, học được hơn 2 năm sinh viên Trần Đình Long là 1 trong 20 sinh viên của nhà trường được cử sang trường Đại học Năng lượng Mátxcơva, Liên Xô tiếp tục học đại học từ (1959 – 1963). Sau khi tốt nghiệp kỹ sư Trần Đình Long về giảng dạy tại Khoa Điện trường Đại học Bách Khoa Hà Nội. Năm 1969 ông quay lại trường Đại học Năng lượng Mátxcơva, Liên Xô học nghiên cứu sinh và bảo vệ thành công luận án Phó Tiến sĩ năm 1972 và luận án TSKH năm 1978.
Nói về ý tưởng làm đường dây 500kv Bắc – Nam, GS.TSKH Trần Đình Long cho biết: “Thực ra, tôi và một số nhà khoa học khác đã có ý tưởng xây dựng đường dây tải điện từ Bắc vào Nam từ khi có đề án Thủy điện Hòa Bình. Chúng tôi biết rằng, chắc chắn khi nhà máy hoàn thành thì miền Bắc sẽ thừa nguồn điện. Trong khi, miền Trung và miền Nam chưa có công trình phát điện nào đáng kể. Do đó, cần phải đưa điện từ Bắc vào”.
Trong thời gian giảng dạy tại trường Đại học Bách khoa Hà Nội, khoảng giữa những năm 80, GS Long hướng dẫn nghiên cứu sinh Lê Nguyên Huân, sau là Trưởng phòng Kỹ thuật Viện Năng lượng Việt Nam với đề tài “Luận chứng kinh tế – kỹ thuật về đường dây 500kv Bắc – Nam”. Luận án được bảo vệ thành công song phải mất chừng 5 – 6 năm sau, ý tưởng về việc xây dựng đường dây 500KV mới dần trở thành hiện thực.
Giáp Tết năm 1992, GS Long nhận được tin báo từ Ủy ban Khoa học thành phố Hà Nội là “sẽ đón lãnh đạo đến chúc Tết gia đình”. Thế nhưng, ai đến vẫn còn là “bí mật”. “Tết đó, Tổng Bí thư Đỗ Mười, Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Thế Duyệt cùng các anh bên Ủy ban Khoa học Kỹ thuật thành phố đến chúc Tết. Sau những lời chúc Năm mới, thăm hỏi, Tổng Bí thư nói ngay rằng ông vừa đi công tác trong miền Nam ra, tình hình cung cấp điện ở miền Nam và miền Trung rất tồi tệ, mỗi tuần cắt điện 4 – 5 ngày, trong khi miền Bắc lại thừa điện. Đó là tình trạng vô lý nên phải tìm cách đưa điện từ miền Bắc vào” – GS Long nhớ lại. Nghe vậy, tôi liền trình bày với Tổng Bí thư rằng một số nhà khoa học cũng rất quan tâm, nhưng làm sẽ rất khó khăn. Tổng Bí thư bảo “khó nhưng vẫn phải làm”.
Tổng Bí thư Đỗ Mười, (áo tím than) , Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Thế Duyệt
cùng cán bộ Ủy ban Khoa học Kỹ thuật thành phố
đến chúc Tết gia đình GS.TSKH Trần Đình Long (bên phải), Hà Nội 1992
Sau Tết Nguyên đán 1992, Thủ tướng Võ Văn Kiệt mời GS Trần Đình Long lên gặp và đặt vấn đề tương tự. Thủ tướng nói rõ: “Chính phủ đã quyết tâm làm. Giới khoa học các anh phải có trách nhiệm chứng minh được tính khả thi về khoa học và kỹ thuật của công trình”. Sau lần đó, tôi có nhiều dịp làm việc cùng Thủ tướng về công trình này”, ông Long kể.
Ngày 25/2/1992, Thủ tướng Võ Văn Kiệt phê duyệt Báo cáo khả thi của Công trình 500KV Bắc – Nam. Ngày 5/4, Thủ tướng ra lệnh khởi công ở ba vị trí cột 54, 852 và 2702 trên tuyến đường dây với tổng số 3.437 vị trí cột.
Thời gian này, GS Trần Đình Long cùng các thầy giáo của Bộ môn Hệ thống Điện, Trường ĐHBKHN đã phối hợp với Công ty Tư vấn Xây dựng điện I (cơ quan phụ trách thiết kế) và các đơn vị khác để hoàn thành Hồ sơ Thiết kế Kỹ thuật trình lên Thủ tướng. “Lúc đó, quyết tâm của lãnh đạo rất lớn cùng với sự hối thúc của tình hình khiến chúng tôi có động lực hoàn thiện trong thời gian sớm nhất có thể”, GS Long xúc động cho biết.
GS.TSKH Trần Đình Long “bật mí” thêm: “Công trình này rất đặc biệt, không chỉ về quy mô, mức độ, thời hạn hoàn thành mà còn bởi có những điều… chưa từng có trong lịch sử ngành Công nghiệp nói chung và ngành Điện nói riêng. Bởi lẽ thông thường, với một công trình nào đó thì việc đầu tiên là phải lập luận chứng kinh tế – kỹ thuật, xong rồi mới thiết kế kỹ thuật, sau đó đến chào thầu. Chọn nhà thầu xong mới mở công trường xây dựng. Thế nhưng, với công trình này, tất cả các khâu đều làm song song, vừa làm vừa nghiên cứu, bổ sung. Vì thế, áp lực, cường độ càng lớn”.
Mặc dù vậy, cả công trình được hoàn thành với chất lượng tốt, không có sai sót nào đáng kể. Bởi việc tính toán có sự tham gia và thẩm định của nhiều đơn vị trong và ngoài nước. Chính phủ mời cả chuyên gia của Úc sang giám sát thi công. Vật tư, thiết bị được nhập khẩu hoàn toàn từ các nước G7 – nơi có nền công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới để đảm bảo chất lượng của công trình. Trước khi đưa đường dây vào vận hành thì từng bộ phận được kiểm tra rất cẩn thận nên không xảy ra sai sót
Thủ tướng Võ Văn Kiệt và GS Trần Đình Long
tại Lễ khởi công Công trình 500KV tại Mãn Đức, Hòa Bình (1992)
GS.TSKH Trần Đình Long kể lại: “Trong suốt hai năm xây dựng công trình, đâu đâu cũng là công trường. Ở bàn làm việc, các chuyên gia khẩn trương với những con số, phép tính. Ngoài công trường, hàng chục vạn công nhân miệt mài lao động. Ấn tượng nhất là hình ảnh bà con vùng đồng bào dân tộc thiểu số phải gùi từng thùng nước, từng cân xi măng lên núi để trộn bê tông, dựng cột. Nếu như chúng ta chờ làm đường để dùng xe chuyển vật tư lên sẽ rất mất thời gian, tốn kém, trong khi yêu cầu đẩy nhanh tiến độ đang rất bức thiết”.
Tuy nhiên, quá trình thực thi công trình này cũng đã có nhiều ý kiến phản đối ngay trong chính đội ngũ khoa học kỹ thuật. Bởi đây là Công trình đặc biệt khó về khoa học và kỹ thuật. Vì đường dây có chiều dài ¼ bước sóng điện từ (1 bước sóng điện từ là 6000km, đường dây Bắc – Nam dài 1.500km) các nước trên thế giới cũng có chiều dài nhưng lại có 3-4 trạm có điểm nối nguồn điện hỗ trợ. Còn đường dây Bắc – Nam có chiều dài và đi 1 mạch ở 2 điểm nối Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh… Ngoài ra, nguồn điện chỉ tải một mạch, nên độ tin cậy không cao… Song với quyết tâm của cả hệ thống chính trị và toàn thể nhân dân nên chỉ sau gần 2,5 năm, Công trình hoàn thành “trong sự ngỡ ngàng, khâm phục của bạn bè quốc tế”, GS Long không giấu nổi tự hào.
Tháng 5/1994, Công trình cơ bản hoàn thành, bắt đầu đóng điện thử. Dấu mốc quan trọng nhất là hồi 19h06’ ngày 27/5/1994. Đây là thời điểm hòa điện lần đầu tiên giữa hệ thống điện miền Nam với miền Bắc, thực hiện tại Đà Nẵng. “Khi đó, tôi đang công tác trong thành phố Hồ Chí Minh. Dù trước đó đã dự đoán được thời điểm đóng điện này song không ai biết chính xác là lúc nào. Thế nên, khi nhận tin đó, tôi đã vui mừng đến trào nước mắt. Đó cũng là đêm tôi ngủ ngon nhất trong đời cho đến thời điểm này”, GS Long bùi ngùi nhớ lại.
Lưới điện ba miền Bắc – Trung – Nam đã hòa vào một. Cũng sau đó, chỉ chưa đầy ba năm, tổng số vốn đầu tư hơn 500 triệu USD vào Công trình này đã thu lại được. “Đó là một kỳ tích mà cho đến nay chưa có công trình nào của ngành Điện vượt qua được”.
Đường dây 500kv Bắc – Nam, Công trình đầu tiên và duy nhất trong ngành Điện
thu hồi vốn nhanh nhất, tính đến thời điểm này
Bộ sưu tập về công trình đường dây 500kv Bắc – Nam trên 30 đầu tư liệu, hiện vật với 1.292 trang giấy, bản đã cũ, ố…do thời gian, nhưng được GS.TSKH Trần Đình Long lưu giữ cẩn thận trước khi trao tặng lại cho Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam lưu giữ. GS.TSKH Trần Đình Long nói “Đây là số tư liệu tôi chắt lọc từ hàng trăm tư liệu khác của công trình để lưu giữ lại và cũng là tư liệu duy nhất về đường dây 500kv Bắc – Nam, một đóng góp trong quá trình nghiên cứu khoa học của cá nhân”.
Bản vẽ ngăn mạch – phân bố dòng điện và tính toán phục vụ thiết kế kỹ thuật
cùng nhiều tư liệu khác của Công trình đường dây 500kv
hiện đang lưu giữ tại Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam
Trần Quang Huy
Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam
clinic of abortion go scraping of the uterus