Cuộc đời tôi dành cho Thăng Long – Hà Nội

Ông Nguyễn Thừa Hỷ bên trang sách

Dấu ấn Nguyễn Thừa Hỷ

Nguyễn Thừa Hỷ vào học khóa đầu tiên của khoa Lịch sử, ông luôn nỗ lực phấn đấu và trở thành một trong những sinh viên học giỏi nhất của khoa. Sau khi tốt nghiệp, ông được phân công đi dạy môn Lịch sử phổ thông. Ba mươi năm dạy học, công tác ở các Ty (nay là Sở GD&ĐT) Hà Nam, Hà Nội, mãi đến năm 1990, khi đã 53 tuổi, ông mới về làm cán bộ giảng dạy bộ môn Lịch sử Việt Nam cổ trung đại (khoa Lịch sử – trường ĐH KHXH&NV), theo lời mời của Chủ nhiệm bộ môn lúc đó – GS Phan Huy Lê. Mặc dù làm thầy giáo dạy môn Lịch sử tại trường phổ thông, nhưng với niềm đam mê khoa học, những kiến thức tích lũy được – nhất là từ sách vở viết bằng tiếng Anh, tiếng Pháp và khả năng thâu nhận trời phú, ông đã âm thầm viết nhiều về văn hóa Việt Nam truyền thống; văn hóa Thăng Long – Hà Nội, Kinh tế – xã hội đô thị Thăng Long – Hà Nội thế kỷ XVII, XVIII, XIX; tìm hiểu văn hóa Ấn Độ….

Trong quá trình giảng dạy, nghiên cứu văn hóa, lịch sử một cách có hệ thống, bước sang đầu những năm tám mươi, ông quyết định làm nghiên cứu sinh và chọn Hà Nội – mảnh đất ông sinh ra, lớn lên và chứng kiến nhiều đổi thay – làm đối tượng nghiên cứu. Đến năm 1984, luận án “Thăng Long – Hà Nội thế kỷ XVII – XVIII – XIX: kết cấu kinh tế – xã hội của một đô thị trung đại” của ông được bảo vệ thành công, thuộc số những luận án Tiến sĩ đầu tiên của khoa Lịch sử thời điểm ấy. PGS Nguyễn Thừa Hỷ kể lại: Tôi nhớ, hôm bảo vệ luận án (tại 19 Lê Thánh Tông) có rất đông người dự. Trong đó, có sự hiện diện của nhiều gương mặt lớn của ngành sử nước nhà. Và đến năm 1993, công trình khoa học này được xuất bản thành sách và lập tức giành được sự quan tâm của giới nghiên cứu trong và ngoài nước muốn tìm hiểu, nghiên cứu về Thăng Long – Hà Nội, nhất là trong các thế kỷ XVII, XVIII, XIX.

Công trình khoa học này đã được dịch sang tiếng Anh (do NXB Thế giới ấn hành năm 2002), được nhiều học giả biết đến, góp phần quảng bá lịch sử và văn hóa Việt Nam nói chung, lịch sử và văn hóa Thăng Long – Hà Nội nói riêng với bạn bè quốc tế. Và công trình này đã được bổ sung và xuất bản trong “Tủ sách Thăng Long ngàn năm văn hiến” nhân đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, năm 2010 được giới nghiên cứu và bạn đọc đánh giá cao. Đồng thời, công trình đã có đóng góp quan trọng vào việc thúc đẩy sự phát triển của ngành Hà Nội học.

Vị Phó Giáo sư tâm huyết với văn hóa Việt

Ở Việt Nam, trong một thế kỷ qua, chúng ta đã chứng kiến nhiều cuộc biến động, đổi thay, xáo trộn và đấu tranh văn hóa. Ngày nay, trong quá trình hội nhập và phát triển, trước cơn lốc xoáy về tư tưởng, lối sống và hệ giá trị, chúng ta lại đang đứng giữa giao lộ của những ngã rẽ chưa có biển chỉ đường rõ ràng. Chúng ta đang được động viên, khích lệ, mà cũng đồng thời đang bị đe dọa, lừa dối bởi văn hóa. Đứng trước những vấn đề trên, PGS.TS Nguyễn Thừa Hỷ tập trung nghiên cứu và cho công bố công trình nghiên cứu “Văn hóa Việt Nam truyền thống – Một góc nhìn” có ý nghĩa thiết thực trong giai đoạn hiện nay.

Ông tâm sự: Trong một hoàn cảnh, tình huống đặc biệt như vậy, có lẽ một sự quay về, nhận diện và suy ngẫm nghiêm túc về nền văn hóa Việt Nam truyền thống sẽ là một điều bổ ích không thừa, nếu không muốn nói là cần thiết. Nền văn hóa truyền thống đã từng ngự trị hàng thiên niên kỷ trong một xã hội gần như rất ít thay đổi, sau đó lại chịu những va đập và biến động lớn trong hơn một thế kỷ qua, đã có bộ mặt đích thực như thế nào, xu thế chuyển biến ra sao? Nó để lại cho chúng ta những giá trị gì cần phải kế thừa và những hệ lụy gì cần phải gạt bỏ? Bởi vậy, công trình “Văn hóa Việt Nam truyền thống – Một góc nhìn” tôi mong đóng góp một phần nhỏ bé vào công việc chung to lớn.

Đọc những công trình nghiên cứu của PGS.TS Nguyễn Thừa Hỷ, người ta thấy rất rõ sự uyên bác của một nhà nghiên cứu khoa học đích thực và sự lịch lãm trong văn chương, nhất là những công trình về lịch sử và văn hóa Thăng Long – Hà Nội. Có lẽ đó là sự kết hợp và thẩm thấu của một văn hóa Thăng Long nghìn xưa với một văn hóa thị dân Hà Nội khá thuần thục thời cận đại. Với “Văn hóa Việt Nam truyền thống – Một góc nhìn”, giúp bạn đọc hiểu biết kỹ hơn về nền văn hóa truyền thống của dân tộc, với những nét đẹp và cả nét chưa đẹp, nết tốt và cả tật xấu, chính là cơ sở để yêu thương nhiều hơn, với một sự gắn bó bền vững hơn, mong muốn đi đến một sự hoàn thiện hơn.

Cũng theo ông Nguyễn Thừa Hỷ: Việc gói gọn một vài trăm trang sách cả một nền văn hóa có hàng nghìn năm tuổi và trải ra trên một không gian xã hội rộng lớn nhiều vùng miền với nhiều đặc trưng khác biệt, quả thực là một điều không dễ dàng, đúng hơn là quá khó thực hiện. Các bộ thông sử thường ghi chép rất ít những tư liệu đời sống vật chất cũng như tinh thần. Còn các sách hiến chương và hội điển cũng chỉ cho biết thêm về những điển chế quan phương của Nhà nước rất ngắn gọn. Do đó, việc nghiên cứu, khảo cứu không thể không tìm đến những nguồn tư liệu khác như: Văn hóa dân gian, dân tộc học và nhất là nguồn tài liệu thực địa “mắt thấy tai nghe” để có những minh chứng xác thực. 

Gần 20 năm đã trôi qua, công trình “Thăng Long – Hà Nội thế kỷ XVII – XVIII – XIX: kết cấu kinh tế – xã hội của một đô thị trung đại” đã khẳng định được giá trị đích thực cũng như sức làm việc cần mẫn, nghiêm túc và đầy trách nhiệm của NGƯT Nguyễn Thừa Hỷ.

Những phân tích sắc sảo về kết cấu kinh tế, cấu trúc xã hội, cơ chế đẳng cấp và sự giao lưu đẳng cấp; về mối quan hệ thành thị – nông thôn, về thế lưỡng hợp nhà nước – dân gian trong thành thị, về dạng thức phát triển và chuyển biến của thành thị trở thành những luận đề quan trọng, có ảnh hưởng rộng rãi trong giới nghiên cứu trong và nước, sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh khi tiếp cận lịch sử xã hội Việt Nam thời kỳ trung đại. Dù sắp bước sang tuổi 76, sức khỏe đã nhiều suy giảm nhưng PGS.TS.NGƯT Nguyễn Thừa Hỷ vẫn cần mẫn lao động khoa học với tinh thần nghiêm túc, trách nhiệm, hiệu quả. Ông viết đều đặn, từ bài nghiên cứu cho đến việc xuất bản những đầu sách nghiên cứu của riêng mình với mong ước để lại cho hậu thế những tài liệu có giá trị…
 

Bài, ảnh: Thủy Liên

Nguồn: www.baomoi.com/Home/GiaoDuc/phapluatxahoi.vn/Cuoc-doi-toi-danh-cho-Thang-Long–Ha-Noi/10033567.epi