Danh nhân khoa học thế kỷ XX
Rời quê nhà Quảng Nam tham gia vào đoàn lưu học sinh ra học tập tại miền Bắc, Quách Đăng Triều mang theo niềm đam mê khoa học và khát vọng tuổi trẻ. Từ năm 1954, chàng thanh niên họ Quách theo học trường THPT Huỳnh Thúc Kháng (TP.Vinh). Bằng nỗ lực không ngừng nghỉ, ông được chọn đưa đi đào tạo ở Liên Xô (cũ). Với người thanh niên họ Quách, vùng đất mới này là chân trời khoa học, nơi đó ông được tiếp lửa đam mê và nghị lực. Ông lao vào học tập, nghiên cứu, tốt nghiệp đại học và được mời giảng dạy bộ môn Hóa học tại Đại học Tổng hợp Maxcơva khi mới ngoài 20 tuổi. Thời gian này, ông dành tâm lực nghiên cứu về cấu trúc phân tử – lĩnh vực được xem là đặt nền móng cho ngành Hóa học. Gần 20 năm ở xứ người, Quách Đăng Triều có cơ hội tiếp cận nền tri thức khoa học hiện đại, được làm việc, nghiên cứu với nhiều nhà khoa học hàng đầu của Liên Xô và thế giới. Bằng nhiệt huyết của mình, ông đã tiếp lửa cho bao thế hệ sinh viên Maxcơva trên con đường nghiên cứu khoa học.
GS-TSKH. Quách Đăng Triều (phải) và Đại tá Quách Tử Hấp trong chuyến về thăm quê nhà.
Ảnh: B.LIÊN
Năm 1975, nhà khoa học Quách Đăng Triều về nước và được bổ nhiệm công tác tại Viện Kỹ thuật quân sự (Bộ Quốc phòng). Từ kiến thức, kinh nghiệm tích lũy, cùng với một số đồng sự trong nước, ông tham gia vào việc nghiên cứu, cải tiến các loại vũ khí, trang bị quân sự, phương pháp bảo quản vũ khí… Sau ngày giải phóng, ông tiếp tục cống hiến tại Viện Hóa học (Viện Khoa học – công nghệ Việt Nam) cho đến khi về hưu. Điều đặc biệt là những quan điểm khoa học, công trình nghiên cứu của ông đã tạo sự chú ý của giới khoa học. Không ngẫu nhiên khi Viện Hàn lâm khoa học New York phong tặng ông danh hiệu “Danh nhân khoa học thế giới thế kỷ XX” – danh hiệu cao quý nhằm tôn vinh những đóng góp quan trọng của các nhà khoa học thời bấy giờ.
Chân trời bất tận…
GS-TSKH. Quách Đăng Triều sinh năm 1935 tại Đại Lãnh (Đại Lộc), hiện sinh sống và công tác tại Hà Nội. Năm 1974, ông được Đại học Maxcơva phong hàm phó giáo sư. Đầu năm 1975, ông bảo vệ luận án tiến sĩ khoa Hóa học. Ông giữ chức vụ Viện trưởng Viện Kỹ thuật quân sự Việt Nam giai đoạn 1976-1986, được phong hàm giáo sư tại Việt Nam năm 1984. Từ 1986 trở đi, ông công tác tại Viện Hóa học (Viện KH-CN Việt Nam). Từ năm 2004 đến nay, ông là Phó Chủ tịch Hội Hóa học Việt Nam.
Với GS-TSKH. Quách Đăng Triều, chân trời khoa học là bất tận. Từ khi nghỉ hưu (năm 2004) đến nay, ông nhận lời mời dạy chuyên đề cấu trúc phân tử tại một số trường đại học Mỹ, Pháp, Đức, Hà Lan. Ở tuổi 77, ông vẫn miệt mài, dành thời gian tìm hiểu, nghiên cứu một số bài thuốc dân gian, can thiệp bằng khoa học để biến những bài thuốc đó thành sản phẩm được cộng đồng đón nhận. Chẳng hạn, theo dân gian, củ nghệ có công dụng chữa nhiều bệnh, ông tìm hiểu, chiết xuất tinh chất curcumin (chất kiềm chế sự hoạt động, lây lan của tế bào ung thư) có hàm lượng cao trong củ nghệ xuất xứ từ Ấn Độ. Ngoài chiết xuất curcumin, ông còn chiết xuất loại enzim có trong trái thơm (dứa), gọi là tinh dứa axit amin tự nhiên. Từ 2 loại tinh chất trên, ông và nhóm đồng sự Hội Hóa học đã tạo ra loại thực phẩm chức năng thiên nhiên Procurmin bổ dưỡng, tăng sức đề kháng, làm đẹp da, trị bệnh viêm loét dạ dày.
Nhận thấy giống nghệ xuất xứ từ Ấn Độ có hàm lượng curcumin cao hơn so với giống nghệ các nước, ông và cộng sự tiến hành nuôi cấy mô giống này và triển khai trồng phổ biến ở Bắc Giang. Cũng nhờ vậy, khắp vùng Bắc Giang, nhiều bà con khấm khá lên từ trồng nghệ. Toàn bộ số nghệ bà con trồng đều được thu gom phục vụ nghiên cứu, chiết xuất thực phẩm chức năng. “Triển khai dự án, chúng tôi nhận thấy, cây nghệ là cây xóa đói giảm nghèo cho bà con. Nguyện vọng của chúng tôi là thành lập nhà máy chế biến thực phẩm chức năng tại Việt Nam. Muốn làm được, cần có vùng nguyên liệu ổn định. Sản phẩm đã được Bộ Y tế cấp giấy chứng nhận, tương lai chúng tôi sẽ sản xuất đại trà loại thực phẩm chức năng này. Hiện đề án xây dựng nhà máy kiểu mẫu đã hình thành. Khi nhà máy đi vào hoạt động ổn định, hiệu quả, chúng tôi sẽ tiến hành nhân rộng mô hình”, GS-TSKH. Quách Đăng Triều nói. Sáng chế này được một công ty ở TP.Hồ Chí Minh liên hệ mua bản quyền nhưng ông và cộng sự không chấp thuận. Bởi, theo GS-TSKH. Quách Đăng Triều, đây là công trình thuộc về Nhà nước, về nhân dân, nên đối tượng hưởng lợi trước hết phải là nhân dân.
HOÀNG LIÊN
Nguồn: baoquangnam.com.vn/nh%C3%A2n-v%E1%BA%ADt/37284-dai-thu-khoa-hoc-xu-quang.html