Lật lại từng trang hồi ký đã cũ, giấy đã ố vàng vì thời gian, chúng tôi không khỏi bồi hồi xúc động khi đọc lại những dòng hồi ký chan chứa tình cảm của GS Đặng Văn Chung khi viết về Bác. Từ kỷ niệm được gặp Bác trong những ngày đầu ông làm việc tại Bệnh viện Bạch Mai, lần Bác đến nhà chúc Tết, rồi đến lần cuối ông gặp bác tại Phủ Chủ Tịch, tất cả đều được GS Đặng Văn Chung (1913-1999)[1] ghi lại một cách rõ ràng, tỉ mỉ.
Năm 1952, sau khi học Thạc sỹ ở Pháp, GS Đặng Văn Chung về nước làm công tác giảng dạy và khám chữa bệnh ở trường Đại học Y Dược Hà Nội và Bệnh viện Bạch Mai. Sau khi quân giải phóng tiếp quản Thủ đô ngày 10/12/1954, đến ngày 15/12/1954, Bệnh viện Bạch Mai vinh dự được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm. Bác khen ngợi và cảm ơn anh chị em cán bộ nhân viên đã tích cực và bền bỉ đấu tranh với địch, bảo vệ và giữ gìn tài sản Bệnh viện được tương đối nguyên vẹn.
Bản thảo bài viết Những ngày phút cuối cùng của Bác Hồ
Bác nói: “Bây giờ ta làm việc cho ta, ta là chủ của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đã là người tự do, người chủ thì phải làm thế nào cho xứng đáng, từ công việc, thái độ đến tư tưởng đều phải có tư cách làm chủ”. Người khuyên mọi người phải thật thà, đoàn kết và giúp đỡ nhau tiến bộ. “Ai làm việc gì tốt có kết quả thì đuợc khen, ai có sai sót thì góp ý sửa chữa. Làm đuợc như vậy mọi người sẽ đoàn kết hăng hái thi đua hoàn thành nhiệm vụ của mình. Có cơm ngon, thuốc đúng, người phục vụ tận tụy nhất định bệnh nhân mau khỏi, nhà thương mau tiến”. Đấy cũng chính là lần đầu tiên GS Đặng Văn Chung được tiếp xúc với Bác. Trong lần gặp hôm đó ông và những cán bộ của Bệnh viện được nghe Bác dạy bảo nhiều điều nhưngGS Chung nhớ nhất "… cần đoàn kết giữa cán bộ cũ và mới trong Đảng, ngoài Đảng, cán bộ lớn tuổi và cán bộ trẻ tuổi… Kết hợp Đông y và Tây y để xây dựng nền y học dân tộc".
Lần thứ hai GS Đặng Văn Chung được gặp Bác là vào năm 1962. Trong không khí đầu xuân, vui vẻ ấm áp, gia đình GS Chung cũng như bao gia đình khác đang don dẹp, trang hoàng nhà cửa để chuẩn bị đón năm mới. Một vinh dự bất ngờ đến với gia đình ông: Bác Hồ đến thăm nhà vào đúng ngày 30 tết. Trước khi Bác đến khoảng 30 phút, gia đình ông chỉ được Mặt trận Tổ Quốc báo: "sẽ có một cán bộ cao cấp đến thăm và chúc tết gia đình". Sau những giây phút bối rồi và lúng túng nhưng GS Chung cũng đã ngầm đoán đó là Bác Hồ. Đây là sự kiện lớn của gia đình vì không phải nhà nào cũng vinh dự được Bác đến thăm như thế.
Trong những trang Hồi ký của GS Đặng Văn Chung, ông đã miêu tả chi tiết cử chỉ, những lời hỏi han, răn dạy của Bác. Vào đến cổng, Bác không đi thẳng vào nhà mà đi vòng sang bên vào nhà bếp. Bác xem bếp có thức ăn chưa và có vệ sinh không. Lên trên nhà, Bác đi thẳng đến bàn thờ tổ tiên, khi nhìn thấy trên bàn thờ đã có đủ bánh chưng, hoa quả Bác gật đầu hài lòng. Tôn trọng tín ngưỡng, tôn trọng những người đã khuất, khi GS Chung mời Bác ngồi ghế trước bàn thờ nhưng Bác không ngồi, Bác nhìn chung quanh rồi đi qua phòng nhỏ hơn "Tôi suy nghĩ và cho là Bác tế nhị tôn trọng không ngồi trước bàn thờ".
Phòng bên chỉ có 1 bàn và 2 ghế, Bác ngồi và mời vợ của GS Chung ngồi, còn ông thì đứng. Bác nói "chúng ta tôn trọng phụ nữ". Bác hỏi han về sức khỏe, công tác, việc học tập và ân cần chia từng chiếc kẹo vừng, kẹo bột cho những đứa con của GS Chung. Sau khi nghe các con ông đàn và hát bài "Ai yêu Bác Hồ Chí Minh hơn chúng em nhi đồng", Bác chào ra về. Với 30 phút được gặp Bác Hồ, GS Đặng Văn Chung hối tiếc không nói được gì nhiều, nhưng đã để lại trong ông nhiều cảm xúc khác nhau về người lãnh tụ vĩ đại "…Cảm tưởng vừa qua như có ông nội của các cháu vừa đến thăm gia đình chứ không phải 1 lãnh tụ của 1 nước…thái độ rất tình cảm, dản dị…" và "Bác Hồ không phải là người đóng kịch".
Năm 1969, một lần nữa GS Đặng Văn Chung được gặp Bác, không ngờ rằng đây cũng là lần cuối cùng ông được nhìn thấy Người và cũng là lần để lại trong ông nhiều cảm xúc nhất. Trong năm này, khi tình trạng bệnh của Bác Hồ ngày một xấu đi, GS Đặng Văn Chung được tham gia vào đoàn điều trị. Việc đi thăm khám cho Bác Hồ được giữ bí mật, đêm hôm đó ông đi mà gia đình cũng không ai biết là đi đâu và bản thân ông khi đi đến gần Phủ Chủ Tịch, ông cũng mới biết là đi thăm bệnh cho Bác Hồ.
Gặp GS Đặng Văn Chung, Bác nhận ra ngay, Bác hỏi "Nhà có nhiều đồ cổ đó à?!", mặc dù đang trong tình trạng nguy kịch nhưng Bác vẫn không thôi lo lắng cho mọi người và không quên dặn GS Chung "Thăm bệnh cho tôi rồi bác sỹ phải về vì Bác nghe nói có nhiều bệnh nhân bị bệnh sốt xuất huyết". Thăm bệnh cho Người, ngoài GS Đặng Văn Chung thì còn có bác sỹ Như Thế Bảo, Bùi Đồng, Trịnh Kim Ảnh, Nguyễn Huy Dung, BS Đông y Liễn, các bác sỹ đã chẩn đoán Bác bị "nhồi máu cơ tim, ở trên người có bệnh phổi cũ tái phát".
Kỷ niệm ba lần gặp Bác được GSĐặng Văn Chung ghi lại cẩn thận, tỉ mỉ
Tình trạng bệnh của Bác trong những ngày cuối đời luôn in đậm trong trí nhớ của GS Đặng Văn Chung. "Tôi theo dõi và nắm tình hình bệnh tật của Bác và thấy tình hình bệnh nặng dần dần lên. Sốt càng ngày càng cao, ăn càng ít dần, ngủ thao thức không yên giấc, kèm đau mình mẩy và mệt sau những cơn ho rũ, đờm khó ra. Bác là bệnh nhân tốt nghe lời khuyên thầy thuốc và thực hiện đúng y lệnh". Bệnh nặng là thế mà Bác vẫn thường xuyên hỏi tình hình chiến tranh ở miền Nam "Mỗi buổi sáng Bác được các lãnh đạo Chính phủ thăm viếng. Bác chú ý hỏi tình hình chiến sự ở miền Nam và tình hình đàm phán bên Paris".
Là Chủ tịch nước nhưng khi nằm bệnh Bác "không kêu ca, than phiền, đòi hỏi", mà Người vẫn rất thân thiện và quan tâm đến mọi người. Bác nói với y tá Thanh (sau làm ở Ban Bảo vệ sức khỏe TP Hồ Chí Minh) đang trực đêm săn sóc bệnh cho Bác "Bác thấy mấy tối rồi cháu vẫn ngồi đó, cháu nên đi nghỉ". Bác khuyên bảo chị y tá khi biết chị quê ở Hà Nam "Làng đó Bác đã đi qua, bẩn lắm vì có nhiều ruồi. Sau này chị về, vận động nên vệ sinh cho sạch".
Bệnh của Bác ngày càng xấu đi nên GS Đặng Văn Chung và các bác sỹ cũng đã chuẩn bị tất cả những gì cần thiết như điện tâm đồ, hô hấp nhân tạo, thay đổi giường cứng vì nằm giường cứng để tiện cho việc cấp cứu, xoa bóp lồng ngực, thuốc. Sáng ngày 2-9-1969, khi đang ăn cháo Bác gục đầu xuống và vĩnh viễn ra đi "chết rất nhẹ nhàng, thanh thản". Vậy nhưng, chứng kiến sự ra đi của Bác, GS Đặng Văn Chung cảm thấy hụt hẫng, bất ngờ "Tâm trí còn ngẩn ngơ, tôi bước ra khỏi phòng Bác, thấy trời mây che mặt trời, trời sáng bỗng sầm tối, lác đác có hạt mưa. Trời đất như im lặng để tiễn đưa Bác ra khỏi cõi trần…".
Hẳn rằng với bất kỳ người dân Việt Nam yêu nước nào, được gặp Bác Hồ là một vinh dự lớn lao, là kỷ niệm sâu sắc cả cuộc đời và với GS Đăng Văn Chung cũng vậy. Chính vì điều đó, để tưởng nhớ Người cũng như ôn lại những kỷ niệm trong ba lần gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 14-5-1990 GS Đặng Văn Chung đã soạn một bài phát biểu về Bác Hồ nhân dịp Kỷ niệm 100 năm ngày sinh kể về kỷ niệm ba lần gặp Bác. Rồi cho đến trước lúc mất (năm 1999), GS Đặng Văn Chung lại viết bài Những phút cuối cùng của Bác Hồ đầy xúc động đăng trên báo Sài Gòn giải phóng ra ngày 2-9-1995.
Nguyễn Thị Phương Thúy – Trình Sỹ Anh Dũng
_________________________
[1] GS Đặng Văn Chung – nguyên Hiệu trưởng, Chủ nhiệm Bộ môn Nội trường Đại học Y Hà Nội, nguyên Chủ nhiệm Khoa Nội, Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội, nguyên Chủ tịch Hội Nội khoa Việt Nam.