Năm 1956, Cao Văn Chí thi đỗ vào ngành Xây dựng dân dụng và công nghiệp, khoa Xây dựng Thủy lợi của trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Học được ba năm, do yêu cầu của về cán bộ giảng dạy, ông và 9 sinh viên trong lớp có thành tích cao về học tập được trường cử sang giảng dạy tại Học viện Thủy lợi (nay là Đại học Thủy lợi). Dạy chưa đầy nửa tháng, Cao Văn Chí có giấy báo đi học lớp Hoa văn tại trường chuyên tu ngoại ngữ Gia Lâm, Hà Nội để chuẩn bị sang Trung Quốc học hai năm nâng cao chuyên môn sư phạm chuyên ngành xây dựng thủy lợi. Mùa thu năm 1960, Cao Văn Chí cùng 9 đồng nghiệp được Học viện Thủy lợi và Bộ Thủy lợi cử sang học tại Học viện Thủy lợi Điện lực Vũ Hán của Trung Quốc. Thời gian đầu mỗi thực tập sinh phải học bổ sung một số môn chưa được học ở Đại học Bách khoa Hà Nội. Tiếp đến là học nâng cao chuyên môn về các lĩnh vực của ngành thủy lợi để sau này về nước giảng dạy. Học viên Việt Nam khi nhập học đều được Học viện phân công các giảng viên Trung Quốc có nhiều kinh nghiệm giảng dạy và nghiên cứu giúp đỡ hướng dẫn. Cao Văn Chí về Bộ môn Cơ học đất và nền móng công trình. Ông được GS Phùng Quốc Đông- Chủ nhiệm Bộ môn Cơ học đất và nền móng công trình hướng dẫn, giảng viên Vạn Khởi Thái là trợ lý của giáo sư Đông lo việc ăn, ở và mọi sinh hoạt cho Cao Văn Chí đồng thời là liên lạc viên của hai thầy trò.
Đối với Cao Văn Chí, khóa học 2 năm cùng các sinh viên Trung Quốc, được tập dượt cách truyền đạt bài giảng của các thầy qua các buổi học trên lớp, rất có ích đối với ông. Đây là thời gian để giảng viên trẻ Cao Văn Chí củng cố lại tất cả các kiến thức lý thuyết cơ bản về ngành; giải các bài tập khó về lĩnh vực cơ học đất; thiết kế đồ án nền móng công trình; tiến hành một số thí nghiệm cơ học đất trong phòng thí nghiệm. Để nâng cao nghiệp vụ sư phạm giảng dạy qua các tiết giảng thử, mỗi tuần, Cao Văn Chí được các thầy cô trong Bộ môn Cơ học đất tạo điều kiện để ông giảng thử cho các thầy nghe 1-2 tiết. Sau mỗi tiết giảng, Cao Văn Chí được các thầy giáo phân tích các mặt ưu nhược điểm để rút kinh nghiệm cho các lần giảng tiếp theo. Ông tâm sự: “Chúng tôi là những sinh viên ngành kỹ thuật chưa được đào tạo về nghiệp vụ sư phạm, vì thế khóa học này giúp chúng tôi có cơ hội tập sự giảng dạy, nâng cao kỹ năng sư phạm cũng như bồi dưỡng kiến thức chuyên ngành xây dựng thủy lợi”[1].
Hai năm học tại Học viện Thủy lợi Điện lực Vũ Hán để lại nhiều kỷ niệm đáng nhớ trong ký ức của GS Cao Văn Chí, trong đó có những kỷ niệm với GS Phùng Quốc Đông, Chủ nhiệm Bộ môn cơ học đất nền móng và phụ trách các chuyên đề Lý thuyết cân bằng giới hạn; ổn định thấm để tính toán móng mềm xác định sức chịu tải của móng sâu. Giáo sư là người Quảng Đông nên chất giọng của Giáo sư rất khó nghe khiến Cao Văn Chí tiếp thu rất hạn chế các bài giảng, các thuyết trình báo cáo khoa học. Vì thế, Cao Văn Chí đã phải nỗ lực rất nhiều để có thể hiểu và nghe được lời thầy giảng, có lúc ông phải nhờ đến trợ lý Vạn Khởi Thái dịch lại mới có thể tiếp thu thấu đáo được bài giảng. Cao Văn Chí nhớ lại “thầy Đông là người giản dị, vui vẻ, thân tình. Tôi học được ở thầy đạo đức nhà giáo và cả phương pháp giảng dạy khúc triết, ngắn gọn bao quát vấn đề rất khoa học mà đầy đủ. Các bài giảng của thầy đều phân bố thời gian hợp lý, hết giáo án là hết giờ”[2]. Trong thời gian học, những vấn đề Cao Văn Chí muốn tìm hiểu thêm GS Đông đều nhiệt tình giảng giải, Giáo sư còn thường mời học trò về nhà riêng dùng cơm cùng gia đình. Đối với ông, thầy như người cha đáng kính trọng.
Cao Văn Chí (đứng thứ 4 từ trái) cùng chín thực tập sinh Việt Nam tại trường Đại học Thủy lợi Điện lực Vũ Hán, Trung Quốc
Ngoài những giờ trên lớp, Cao Văn Chí được đi tham quan thực tế. Ông được thầy hướng dẫn đưa đi tham quan các công trình thủy điện lớn của Trung Quốc như Tam Hiệp, Đơn Dương để hiểu biết thực tế và qua đó nâng cao nhận thức, tầm nhìn về chuyên ngành xây dựng thủy lợi trong tương lai ở Việt Nam. Các buổi hoạt động ngoại khóa giao lưu giữa các thực tập sinh và sinh viên Trung Quốc giờ ra chơi đến những buổi tối cùng nhau ôn bài ở ký túc xá giúp ông hòa mình với môi trường học tập và rèn luyện, nâng cao kỹ năng tiếng Trung.
Giấy chứng nhận hoàn thành khóa học của Cao Văn Chí tại trường Đại học Điện lực Vũ Hán Trung Quốc (1960-1962)
Năm 1962, Cao Văn Chí hoàn thiện đề tài “Tính toán áp lực đất và thiết kế tường chắn đất” để tốt nghiệp lớp học thực tập sinh. Kết thúc khóa học ông được cấp chứng chỉ với thành tích 3 môn điểm 5, hai môn điểm 4 (thang điểm 5). Luận văn của Cao Văn Chí đạt điểm xuất sắc và ông tự tin để bắt đầu bước vào nghiệp làm thầy. Ông vui sướng vô cùng nhưng không thể báo về cho gia đình và người thân trong Thừa Thiên- Huế vì đất nước đang bị chia cắt bởi chiến tranh.
Trở về nước, Cao Văn Chí được phân công về giảng dạy tại Bộ môn Cơ học đất và Nền móng, Khoa Thủy công của trường Đại học Thủy lợi. Năm đó, khóa 1 của trường bước vào năm cuối làm đồ án tốt nghiệp, 10 thực tập sinh mới tu nghiệp Trung Quốc về đã kịp thời tham gia hướng dẫn các sinh viên. Ngoài ra, Cao Văn Chí đã cùng một số giảng viên trong khoa như GS.TS Phan Trường Phiệt tận dụng các tài liệu mang về từ Trung Quốc biên dịch ra tiếng Việt thành các bộ giáo trình “Cơ học đất nền và móng”, năm 1967; “Sổ tay kỹ thuật Thủy lợi”, năm 1971; sách “Cơ học đất”, năm 2003…
Sau này chính đề tài tốt nghiệp khóa học ở Trung Quốc đã được Cao Văn Chí phát triển lên thành luận án Phó Tiến sĩ rồi Tiến sĩ. Một số công trình cấp Bộ, Nhà nước cũng được ông ứng dụng các lý thuyết cân bằng giới hạn, phân tích giới hạn ổn định thấm và chuyên đề tính toán móng mềm xác định sức chịu tải của móng sâu để hoàn thành các đề tài: “Một số tính chất xây dựng của đất đỏ Bazan vùng Liên Khương, Lâm Đồng dùng đắp đập”, 1978; “Nghiên cứu chất lượng đất đắp và quy trình công nghệ thi công đắp ba đập ở miền Trung: đập Thuận Ninh, tỉnh Bình Định; đập Việt An, tỉnh Quảng Nam; Đập Yasoup thượng, Đắk Lăk, 1994-2002…
Hơn nửa thế kỷ trôi qua, GS.TSKH Cao Văn Chí luôn nhớ về tình thầy trò, bè bạn trong những năm tháng học tập ở Học viện Thủy lợi Điện lực Vũ Hán. Ông đã chia sẻ: Hai năm được học tập ở Trung Quốc là hành trang giúp tôi bắt đầu sự nghiệp làm thầy. Với ông, đó cũng chính là gạch nối bắc cầu cho ông và các thực tập sinh đến với nhiều thế hệ học trò của trường Đại học Thủy lợi.
Lưu Thị Thúy