Tháng 8-1962, Nguyễn Văn Xuyến là một trong 46 sinh viên Việt Nam đầu tiên được cử sang học tập tại trường Đại học Tổng hợp Kishihốp, nước Cộng hòa Mônđavia. Trong số những sinh viên được cử đi học có 28 người theo học chuyên ngành Hóa, số còn lại theo học các chuyên ngành Thổ nhưỡng, Sinh vật.
Ấn tượng đầu tiên của Nguyễn Văn Xuyến khi sang Liên Xô nói chung và đến Mônđavia nói riêng là tình cảm chân tình, thân ái của con người Xô viết dành cho các sinh viên Việt Nam. Đi đến nơi đâu, ở bất cứ nơi nào, sinh viên Việt Nam cũng nhận được sự giúp đỡ tận tình, động viên và tạo điều kiện tối đa để học tập và nghiên cứu cũng như trong sinh hoạt.
GS.TS Nguyễn Văn Xuyến trao đổi cởi mở với nghiên cứu viên Trung tâm trong buổi làm việc
Để có thể hoàn thành nhiệm vụ học tập một cách xuất sắc, Nguyễn Văn Xuyến đã nhận được sự giúp đỡ rất nhiệt tình của những người bạn Xô viết. Những ngày đầu học tập trong môi trường Đại học, Nguyễn Văn Xuyến không tránh khỏi những bỡ ngỡ. Ông phải làm quen dần với việc không thể ghi chép được hết bài giảng của thầy giáo vì vốn tiếng Nga còn hạn chế. Nhưng khó khăn ấy lại làm cho ông càng quyết tâm hơn, ông cố gắng đọc thật nhiều sách tiếng Nga, mượn vở của các bạn để xem lại bài giảng. Một duyên kỳ ngộ mà đến nay GS Nguyễn Văn Xuyến không thể quên là với người bạn Icac. Hai người ở chung phòng trong ký túc xá, Icac đã giúp ông làm quen với môi trường học tập, sinh hoạt mới ngay từ những ngày đầu. Nhưng rồi nửa năm sau, Icac đi nghĩa vụ quân sự, hai người ít có điều kiện để liên lạc với nhau. Nhưng cũng rất tình cờ, năm 1977, khi Kỹ sư Nguyễn Văn Xuyến sang làm Nghiên cứu sinh thì người bạn Icac lúc này đã là một Tiến sĩ khoa học, lại là người hướng dẫn khoa học cho ông. Tình bạn trước kia trở thành tình thầy trò, nhưng vẫn rất thân thiết, tình cảm và đúng mực.
Hết 5 năm đại học, Nguyễn Văn Xuyến là một trong bảy người nhận được quyết định chuyển tiếp làm nghiên cứu sinh của trường Đại học Tổng hợp Kishinhốp, nhưng do hoàn cảnh đất nước khi đó đang có chiến tranh, ông trở về nước, làm công tác giảng dạy tại trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Những năm tháng học tập tại Kishihốp, Mônđavia đã đặt nền móng cho những bước đi vững chắc trên con đường khoa học, giảng dạy của GS. TS Nguyễn Văn Xuyến.
Đặng Văn Tuấn
Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam