Năm 1960, chàng sinh viên Nguyễn Khánh Trạch tốt nghiệp trường Đại học Y Hà Nội và được giữ lại trường giảng dạy môn Vi sinh học. Một năm sau, ông được điều về Bộ môn Nội của Bệnh viện Bạch Mai. Theo ông, “Bộ môn Nội là một mặt trận quan trọng của lâm sàng, đồng thời vẫn phải song hành nghiên cứu khoa học”. Trong môi trường này, ông bắt đầu với những công trình khoa học cho dù chưa đạt được kết quả cao và mất rất nhiều thời gian, nhưng ông rất hăng say. “Khi đó, với lòng nhiệt huyết của tuổi trẻ và tình yêu nghề nên thấy những vấn đề mới là chúng tôi lao vào làm mà không biết đến hướng đi, đường đi của khoa học như thế nào? Đã đi vào con đường nghiên cứu khoa học ai cũng biết là sẽ gặp rất nhiều gian truân nhưng chúng tôi vẫn rất say mê”, GS Nguyễn Khánh Trạch tâm sự.
Theo Giáo sư Nguyễn Khánh Trạch, thời gian ông mới ra trường, phương tiện, máy móc rất ít nên để chẩn đoán bệnh thì chủ yếu là dựa vào lâm sàng; những nghiên cứu cũng chỉ xoay quanh tổng kết bệnh án, quan sát thực tiễn. Vì vậy, không tránh khỏi những chẩn đoán sai, không chính xác nên hầu hết những bệnh nhân tử vong đều phải mổ tử thi để nghiên cứu. Ông coi mổ tử thi là phương pháp rất hữu hiệu để phục vụ việc chẩn đoán và điều trị bệnh. Giáo sư Nguyễn Khánh Trạch cho rằng với sự phát triển vượt bậc của khoa học công nghệ hiện nay nếu kết hợp tốt khả năng chuyên môn, trí tuệ của con người với các phương tiện, máy móc hiện đại sẽ mang lại hiệu quả cao trong khám, chữa bệnh và rất hữu ích trong công tác chăm sóc, bảo vệ sức khỏe người dân.
“Đã đi vào con đường nghiên cứu khoa học
ai cũng biết là sẽ gặp rất nhiều gian truân nhưng chúng tôi vẫn rất say mê”
Cũng trong buổi làm việc này, GS Nguyễn Khánh Trạch chia sẻ những khó khăn trong quá trình thực hiện những công trình nghiên cứu về viêm gan, xơ gan, áp xe gan… Là một người chú tâm nghiên cứu về gan nên ông đã chọn Đề tài về Áp xe gan cho Luận án Tiến sĩ của mình. Chuyên đề này được ông ấp ủ và nghiên cứu từ những năm 70, ông đã trực tiếp thực hiện tất cả các khâu từ việc chăm sóc bệnh nhân để phát hiện được diễn biễn của bệnh và tìm phương pháp chữa trị. Sau nhiều năm dày công nghiên cứu, năm 1991 ông đã bảo vệ thành công Luận án với Đề tài “Áp xe gan Amip: Giá trị của một số phương pháp chẩn đoán, kết quả lâu dài của phương pháp điều trị bằng thuốc phối hợp chọc hút mủ”. Đề tài được đánh giá cao về lý thuyết và có giá trị thực tiễn trong khám và điều trị bệnh.
Trong câu chuyện của mình, GS Nguyễn Khánh Trạch cũng bày tỏ những băn khoăn, trăn trở của một nhà khoa học về vấn đề nhân lực, cơ chế quản lý trong quá trình nghiên cứu khoa học hiện nay. Theo ông, những công trình nghiên cứu hiện nay mang tính thực tiễn cao và hiện đại hơn, nhưng thiếu hẳn những đề tài mang tính chất lâu dài, khai phá và cơ bản.
Bích Phương
Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam