Một người thầy mẫu mực, một công chức mẫn cán

Cuối tháng 12-2013, trong cái lạnh cắt da của tiết Đông chí, Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam đã tổ chức Lễ tiếp nhận khối tư liệu hiện vật của cố GS.NGND Đoàn Trọng Truyến do gia đình trao tặng. Buổi lễ trở nên sâu lắng và ấm cúng khi các thế hệ đồng nghiệp, học trò chia sẻ những tình cảm, ký ức về GS Đoàn Trọng Truyến. Nhiều người trong số họ thuộc lớp “người xưa cũ” đã từng trải qua thăng trầm trong cuộc sống, không giấu được niềm xúc động khi nhớ về con người đáng kính ấy.

Tự nhận mình đã ở cái tuổi nhớ nhớ, quên quên nhưng nhà thơ Việt Phương[1] khẳng định, về Đoàn Trọng Truyến, ông không quên bất cứ một điều gì. Sự gắn bó trong quá trình công tác, sự đồng cảm, cùng với những quan điểm đồng nhất trong nhiều vấn đề ở tầm vĩ mô khiến ông và GS Truyến trở nên gần gũi nhau hơn. Dưới góc nhìn của một nhà thơ, ông Việt Phương có cảm nhận rằng, khi đặt bút viết ra một vấn đề, GS Đoàn Trọng Truyến luôn viết bằng máu đỏ của trái tim mình với một mong muốn sao cho những ý tưởng, những kế sách trăn trở đó có thể góp phần xây dựng đất nước, phục vụ  nhân dân.

Nhà thơ Việt Phương xúc động nhắc lại nhận định của Thủ tướng Phạm Văn Đồng và Phó Thủ tướng Nguyễn Duy Trinh lúc sinh thời, rằng GS Đoàn Trọng Truyến là người trí thức sống bằng vốn tri thức giàu đẹp của chính mình, không vay mượn của ai. Trong con người Giáo sư, lý thì đầy trắc ẩn, tình thì đầy tình thức. Giáo sư là một con người khiêm nhường, rất khiêm nhường, giàu lòng yêu nước, giàu chất nhân văn trong mối quan hệ với mọi người, luôn học hỏi để tiến bộ. Ông là một chính khách đồng thời là một trí thức thực thụ, một nhà giáo  mẫu mực được nhiều lớp học trò kính trọng[2].

“Người trí thức ấy làm là tự làm, nói từ trong lòng, trong tim của mình…” – Nhà thơ Việt Phương.

Có lẽ, không ai nghĩ rằng chàng sinh viên tốt nghiệp trường Cao đẳng Canh nông, sau này lại hoạt động trong lĩnh vực kinh tế và trở thành Hiệu trưởng đầu tiên của trường Kinh tế Tài chính – nay là Đại học Kinh tế quốc dân.

GS.NGND Mai Hữu Khuê[3], người cộng tác với GS Đoàn Trọng Truyến ngay từ những ngày đầu bước chân vào lĩnh vực nghiên cứu khoa học cho rằng, trong quá trình công tác, GS Đoàn Trọng Truyến đã giữ rất nhiều cương vị quan trọng do Đảng và Nhà nước giao phó. Nhưng trên hết, ông là một nhà nghiên cứu khoa học tận tâm và đầy nghị lực trong suốt sự nghiệp của mình.

Từng kinh qua những trọng trách như Phó Trưởng ban Tài chính Thương nghiệp Trung ương; Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Ngân sách Quốc hội; Phó Chủ nhiệm Văn phòng Kinh tế Phủ Thủ tướng; Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý Kinh tế Trung ương; Chủ nhiệm Ủy ban Vật giá Nhà nước; Bộ trưởng, Tổng Thư ký Hội đồng Bộ trưởng kiêm Chủ nhiệm Văn phòng Hội đồng Bộ trưởng…, ở cương vị nào GS Đoàn Trọng Truyến cũng hoàn thành nhiệm vụ một cách xuất sắc.

Hơn thế nữa, Giáo sư còn là người sống ân tình và luôn quan tâm bồi dưỡng thế hệ trẻ phục vụ cho đất nước. Những thế hệ trợ lý thân cận với GS Đoàn Trọng Truyến đều khẳng định: Ông không chỉ là một thủ trưởng tài ba, người thầy uyên thâm, người cha đáng kính mà còn là một người luôn hết lòng bồi dưỡng thế hệ trẻ. Chính con người và cách tư duy khoa học của GS Đoàn Trọng Truyến đã dẫn dắt, định hướng cho họ tiếp tục theo đuổi sự nghiệp mà ông để lại.

Cũng bởi vậy mà PGS.TS Lê Thị Vân Hạnh[4], người được đào tạo về Triết học tại Liên Xô nhưng đã say mê nghiên cứu về khoa học hành chính và trưởng thành trên con đường được Giáo sư định hướng. Bà tâm sự: Người ảnh hưởng nhiều nhất đến sự nghiệp khoa học, sự nghiệp giảng dạy của tôi là GS Đoàn Trọng Truyến. Tấm gương làm khoa học và cống hiến của thầy đã thực sự giúp tôi trưởng thành.

Cùng chung niềm cảm xúc ấy, ông Bùi Huy Hùng – người trợ lý gắn bó với GS Đoàn Trọng Truyến trong khoảng thời gian ông làm Bộ trưởng, Tổng thư ký Hội đồng Bộ trưởng (1978-1986) đã tâm sự: Đối với tôi, GS Đoàn Trọng Truyến không chỉ là một vị Bộ trưởng trí thức, tài năng, trí tuệ mà là người thầy, người cha, người anh và người bạn lớn, mà tôi rất tự hào vì được gần gũi, được giúp việc và được ông tin cậy, sẻ chia [5].

Trong hồi ký sáu tập của mình, ông Bùi Huy Hùng dành riêng 2 tập khá dày viết về khoảng thời gian được công tác, trợ tá GS Đoàn Trọng Truyến. Bằng tất cả niềm tôn kính của mình, hình ảnh in đậm trong tâm trí ông về GS Đoàn Trọng Truyến là một con người đậm nét trí thức, đam mê tìm tòi nghiên cứu khoa học, luôn tư duy một cách logic, luôn muốn chia sẻ ý tưởng và thích thảo luận, tranh luận cùng với việc nghiên cứu lý luận. Hơn thế nữa, Bộ trưởng Đoàn Trọng Tuyến còn là một viên chức mẫn cán và đầy trách nhiệm với nhiệm vụ được giao.

“Những hiện vật của GS.NGND Đoàn Trọng Truyến từ một giá trị vật chất trở thành linh hồn của gia đình

và là tài sản chung của toàn xã hội” – GS.TS Nguyễn Anh Trí

Xúc động trước những khoảng khắc hiếm có tại buổi Lễ, GS.TS Nguyễn Anh Trí[6] bày tỏ: Nếu không có hoạt động của Trung tâm và nếu không có một Lễ tiếp nhận cùng với sự tin tưởng của gia đình thì chắc chắn nhiều người, kể cả những người làm khoa học như tôi không hiểu hết được thân thế và sự nghiệp của GS.NGND Đoàn Trọng Truyến.

Bày tỏ lòng biết ơn của gia đình đối với hoạt động của Trung tâm Di sản, ông Đoàn Mạnh Giao[7], con trai trưởng của cố GS Đoàn Trọng Truyến nhấn mạnh: Việc làm của Trung tâm không những có ý nghĩa với gia đình mà còn mang ý nghĩa xã hội sâu sắc. Bởi đây là nơi lưu giữ, bảo quản và phát huy di sản của các nhà khoa học Việt Nam rất có ích cho đội ngũ trí thức sau này. Trong tương lai, cần được phát triển mô hình này để tiếp tục lưu giữ các di sản về lịch sử của các nhà khoa học Việt Nam. Nhờ sự tin tưởng đó mà gia đình đã quyết định trao toàn bộ khối tư liệu liên quan đến lịch sử cuộc đời của cố GS Đoàn Trọng Truyến cho Trung tâm Di sản lưu trữ, phát huy.

Theo PGS.TS Nguyễn Văn Huy, khối tư liệu hiện vật đồ sộ của GS Đoàn Trọng Truyến là những tư liệu quý giá giúp cho việc nghiên cứu về cuộc đời Giáo sư, về lịch sử khoa học kinh tế, khoa học hành chính ở nước ta từ năm 1945 đến nay. Cám ơn và đánh giá cao sự ủng hộ của gia đình GS Đoàn Trọng Truyến, PGS.TS Nguyễn Văn Huy đồng thời khẳng định Lễ tiếp nhận là một dấu mốc quan trọng đánh dấu sự đi lên của Trung tâm trong suốt năm năm qua.

Buổi Lễ khép lại, nhưng niềm xúc cảm tràn ngập, lắng đọng trong tâm trí những người con, người cháu trong gia đình, cũng như đồng nghiệp, học trò của GS Đoàn Trọng Truyến.

Xin kết thúc bài viết bằng hai câu thơ chan chứa tình cảm của GS.TS Lê Sỹ Thiệp[8] đã bày tỏ tại buổi Lễ:                         

                                           Một trí nhân thời đại, một bậc thầy thanh cao,

                                           Một hóa thân đồng loại để chúng con tự hào…

 

Nguyễn Thị Loan

Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam