Tháng 4-1979, khi đang công tác tại trường Đại học Bách khoa, Tiến sĩ Nguyễn Minh Tuyển nhận quyết định chính thức chuyển sang Phòng Hóa lý, Viện Hóa học, Viện Khoa học Việt Nam (nay Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam). Sau 3 tháng công tác tại Viện Hóa học, khi Bộ môn Lý thuyết công nghệ hóa học thành lập, TS Nguyễn Minh Tuyển được cử làm Trưởng Bộ môn. Với vai trò mới, TS Nguyễn Minh Tuyển đã hợp tác và giúp đỡ Viện Công nghệ xạ hiếm, Viện Hóa học công nghiệp, Viện Cơ điện nông nghiệp để phát triển các công nghệ hóa học. Hoạt động của Bộ môn rất đa dạng, với sợi chỉ đỏ xuyên suốt là phổ biến và áp dụng lý thuyết công nghệ.
GS.TSKH Nguyễn Minh Tuyển
Năm 1982, TS Nguyễn Minh Tuyển đã lên đề cương, đề xuất thành lập Trung tâm Công nghệ Hóa học, trực thuộc Viện Hóa học để phát triển công nghệ hóa học, dựa trên nền tảng cơ bản đã được xây dựng là Bộ môn Lý thuyết công nghệ hóa học. Thực ra, ông đã có ý tưởng này từ khi làm nghiên cứu sinh ở CHDC Đức (1970 – 1975). Khi về Viện Hóa học, TS Nguyễn Minh Tuyển muốn hiện thực hóa ý tưởng để có thể đóng góp nhiều hơn cho nền công nghệ của nước nhà, vì công nghệ hóa học có thể ứng dụng trong rất nhiều ngành như dược liệu, dược phẩm, thực phẩm, vật liệu xây dựng.
Tại Hội nghị trình bày đề cương thành lập Trung tâm Công nghệ hóa học diễn ra tại Viện Hóa học (1982), TS Nguyễn Minh Tuyển đưa ra mô hình cây công nghệ, trong đó gốc và thân là lý thuyết công nghệ hóa học, từ đó mới hình thành ra các cành, nhánh là các chuyên ngành công nghệ, như: công nghệ thực phẩm, công nghệ môi trường, hóa dầu… mỗi cành đó sinh ra các nhánh, là các bộ môn cụ thể, như trong hóa dầu có công nghệ cracking; công nghệ tổng hợp các polyme; công nghệ tạo ra các hóa chất bảo vệ thực vật… Mặc dù được các nhà khoa học tán thành, nhưng đề xuất của Nguyễn Minh Tuyển vẫn chưa được thực hiện do nền kinh tế nước ta trong giai đoạn này còn gặp nhiều khó khăn.
Mãi đến năm 1987, Trung tâm Công nghệ hóa học mới được thành lập và do TS Nguyễn Xuân Nguyên làm Giám đốc. Trung tâm được xây dựng dựa trên ý tưởng và nội dung bản đề cương mà TS Nguyễn Minh Tuyển đề xuất trước đó. Theo TS Nguyễn Minh Tuyển, đóng góp lớn nhất của Trung tâm này là phát triển cơ sở khoa học để hình thành các công nghệ, mà cơ bản là phương pháp mô hình hóa, tối ưu hóa. Nó đã giải quyết được một loạt vấn đề về vật liệu mới, xử lý môi trường…
Hiện nay, Trung tâm trực thuộc Viện Hợp chất thiên nhiên với những hoạt động vững mạnh và GS Tuyển vẫn giữ vai trò cố vấn và hợp tác với Trung tâm.
Thanh Hóa – Bích Phương
Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam