Giáo sư, tiến sĩ, Anh hùng lao động, Thầy thuốc nhân dân Hoàng Thủy Long sinh ngày 4-4-1939 tại làng Đông Ngạc, Hà Nội trong một gia đình trí thức lớn giàu truyền thống cách mạng. Thân phụ của ông là một đại trí thức, nguyên Bộ trưởng Bộ Y tế đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Nhiều người thân trong đại gia đình của ông đã cống hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp y học và y tế nước nhà. Lớn lên trong môi trường giàu truyền thống đó, GS.TS Hoàng Thủy Long cũng đã để lại cho đất nước nhiều dấu ấn sự nghiệp vẻ vang; để lại cho đồng nghiệp, bè bạn nhiều kỷ niệm đẹp đẽ, sâu nặng…
Thiếu thời, GS Hoàng Thuỷ Long được gia đình cho theo học tại Trường Thiếu sinh quân Quế Lâm, Trung Quốc và Trường phổ thông cấp 3 Hà Nội. Sau đó, ông trúng tuyển vào Trường Đại học Y khoa Hà Nội. Tốt nghiệp với tấm bằng bác sĩ năm 1964, cũng là thời điểm đất nước đang bước vào giai đoạn quyết liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước; với nhiệt huyết của tuổi trẻ, ông xung phong trong đoàn quân vào phục vụ ở chiến trường phía Nam Tổ quốc và được phân công công tác tại Trạm Vệ sinh phòng dịch Liên khu 4. Hơn 3 năm công tác tại đất lửa, ông đã cùng các đồng nghiệp đặt nền móng xây dựng Phân viện Vệ sinh dịch tễ học tiền tiêu tại miền Tây Nghệ An, phục vụ công tác dự phòng cho quân, dân Khu 4 và chiến trường miền Nam.
GS.TS. Hoàng Thủy Long – nhà khoa học luôn say sưa trong công việc
Được Đảng và Nhà nước cử đi du học tại Ba Lan từ năm 1969 tới 1974 là dịp BS Hoàng Thuỷ Long trau dồi thêm kiến thức về nghiệp vụ, chuyên môn Vi sinh y học và tiếp cận nền y khoa tiên tiến Đông Âu. Trở về nước với bằng tiến sĩ Y khoa, ông đã toàn tâm toàn ý cống hiến, làm việc liên tục tại Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Bộ Y tế. Từ nhiệm vụ Phó trưởng khoa Vi khuẩn, rồi Trưởng khoa Vi khuẩn, ông nhận chức vụ Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương (VSDTTW) vào cuối năm 1988, cho tới năm 1994, được bổ nhiệm giữ chức vụ Viện trưởng Viện VSDTTW và đã thực hiện trọng trách Viện trưởng cho tới hết năm 2004. Bên cạnh công tác quản lý một viện nghiên cứu về YTDP hàng đầu cả nước, ông còn đảm nhận nhiều nhiệm vụ khoa học quan trọng khác như Phó Chủ tịch Hội đồng khoa học Bộ Y tế, Chủ tịch Hội đồng Khoa học – công nghệ, Chủ tịch Hội đồng Đạo đức Viện VSDTTW, Chủ tịch Hội đồng Tư vấn khoa học của Tạp chí YHDP; đồng thời giữ các trọng trách trong Ban lãnh đạo Hội YHDP Việt Nam từ khóa 3 tới khóa 7.
Là một nhà khoa học xuất sắc, ông đã cùng các đồng nghiệp trong nước và quốc tế hoàn thành hơn 40 công trình nghiên cứu khoa học các cấp (trong đó có nhiều chương trình, dự án, đề tài khoa học – công nghệ cấp Nhà nước), nhiều tài liệu và sách dành cho đào tạo tiến sĩ và đào tạo kỹ thuật, trên 100 bài báo thuộc các lĩnh vực vi sinh y học, dịch tễ học các bệnh truyền nhiễm gây bệnh, miễn dịch và công nghệ vaccin. Có những cụm công trình được coi là những bước đi khai phá lớn trong YHDP nước nhà như miễn dịch bệnh phong, căn nguyên các bệnh tiêu chảy, phòng chống dịch bệnh mới nổi như SARS, cúm gia cầm A/H5N1 trên người, nghiên cứu một số bệnh dịch mới phát sinh, dự báo và biện pháp phòng chống…
Là một nhà quản lý có uy tín và nhiều kinh nghiệm trong ngành, ông đã góp phần không nhỏ trong việc xây dựng, phát triển hệ thống các Viện VSDT/Pasteur khu vực và các trung tâm YTDP tuyến tỉnh, tuyến huyện như: xây dựng mạng lưới cung cấp dịch vụ tiêm chủng mở rộng (TCMR) từ trung ương tới địa phương, là chủ tịch nhiều hội đồng chấm luận án tiến sĩ, thạc sĩ…, hướng dẫn nhiều nghiên cứu sinh bảo vệ thành công tiến sĩ y học, nhiều thạc sĩ y học, sinh học, cử nhân và bác sĩ y khoa, tổ chức và trực tiếp tham gia giảng dạy hướng dẫn cho các lớp đào tạo tuyến trước, các tỉnh và khu vực.
Là một cán bộ YTDP trưởng thành từ cơ sở, với tấm lòng nhân đạo, nhân văn sâu sắc, GS. Hoàng Thủy Long đã trực tiếp tham gia, chỉ đạo và tổ chức phòng chống dịch có hiệu quả ở hầu hết các vụ dịch lớn xảy ra ở nước ta trong suốt thời gian công tác từ năm 1965 đến nay như dịch tả, dịch hạch, các dịch tiêu chảy, lỵ thương hàn…, đặc biệt là trong phòng chống dịch SARS đầu năm 2003, GS đã kịp thời chỉ đạo đội ngũ các nhà khoa học, các cán bộ nắm bắt tình hình, phát hiện sớm dịch bệnh, phát hiện virut Corona-SARS tại Phòng thí nghiệm Hô hấp bằng xét nghiệm RT-PCR trong vòng 6 giờ góp phần cho việc chẩn đoán chính xác ca bệnh SARS ở nước ta. Với cương vị là Phó Ban chỉ đạo phòng chống dịch của Bộ Y tế, ông không quản nguy hiểm tới tận các giường bệnh trong Bệnh viện Việt Pháp hay ra phòng chờ sân bay Nội Bài để đón và tổ chức cách ly cho những người về từ vùng dịch nguy hiểm. Nhiều biện pháp phòng chống do ông và Viện VSDTTW đề xuất đã được Bộ Y tế và Tổ chức Y tế Thế giới sử dụng, góp phần đưa Việt Nam thành quốc gia đầu tiên trên thế giới thành công trong ngăn chặn dịch bệnh nguy hiểm này.
Những người dân ở Lục Ngạn, Cấm Sơn, Bắc Giang vẫn nhớ mãi hình ảnh vị GS, Viện trưởng một viện lớn ở Hà Nội xuống tận nơi trồng vải để nghiên cứu phòng bệnh viêm não Nhật Bản cho dân, góp phần cứu sống nhiều trẻ em có nguy cơ viêm não và cũng cứu luôn ngành trồng vải thiều còn non trẻ của đất Hà Bắc năm nào.
GS.TS Hoàng Thủy Long đã cùng các đồng nghiệp Pháp, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Lào, Hàn Quốc… hoàn thành nhiều dự án khoa học hợp tác quốc tế có hiệu quả cao trong chẩn đoán, phát hiện, giám sát bệnh truyền nhiễm và phát triển vaccin ở Việt Nam và phát triển Chương trình TCMR. Với vai trò là Phó trưởng Ban điều hành Dự án TCMR thuộc Chương trình mục tiêu Quốc gia phòng, chống một số bệnh xã hội, bệnh dịch nguy hiểm và HIV/AIDS giai đoạn 2001-2005, GS đã có nhiều đóng góp trong thành quả của công tác tiêm chủng như thanh toán bệnh bại liệt, loại trừ bệnh uốn ván sơ sinh, đặc biệt trong công tác xóa thôn bản trắng về tiêm chủng mang lại sự công bằng trong chăm sóc sức khỏe trẻ em trên mọi vùng miền của đất nước…
Với những cố gắng không mệt mỏi và đóng góp có hiệu quả của mình, GS.TS Hoàng Thủy Long đã nhận được nhiều phần thưởng cao quý của Nhà nước và nhân dân như: học hàm Giáo sư; danh hiệu Thầy thuốc nhân dân; Huy chương Vì sức khỏe nhân dân; Huy chương Vì sự nghiệp xây dựng công đoàn; Huy chương Vì thế hệ trẻ; Huy chương Vì an ninh Tổ quốc…; Huân chương Kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng 3; Huân chương Lao động hạng 3; danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới năm 2005, Huy hiệu 40 năm tuổi Đảng. Cùng với các bậc tiền bối, các đàn anh lỗi lạc khác và toàn thể cán bộ nhân viên của Viện, ông đã góp phần xây dựng nên truyền thống vẻ vang của Viện VSDTTW, một viện Anh hùng thời kỳ đổi mới của ngành y tế nước nhà.
Ngày 19-1-2015, GS.TS Hoàng Thuỷ Long đã vĩnh biệt dương gian về cõi vĩnh hằng nhưng hình ảnh một nhà khoa học tài năng, đức độ; nhà quản lý tâm huyết; một người thầy mẫu mực luôn hết lòng vì các thế hệ học sinh, sinh viên và trên hết là một người thầy thuốc luôn đau đáu với sức khỏe của cộng đồng, đặc biệt là trẻ em sẽ còn lưu mãi trong ký ức của các đồng nghiệp, các thế hệ học trò…!
Nguồn: www.suckhoedoisong.vn