LTS: Sau khi những bài viết về công trình phục dựng xương người thời Lý của TS Nguyễn Việt được đăng tải trên báo Thể thao Văn hóa, PGS.TS. Nguyễn Lân Cường đã gửi tới Bee những ý kiến không đồng tình với nội dung các bài báo trên. Để rộng đường dư luận, Bee xin đăng tải bài viết. Bài viết thể hiện quan điểm riêng của PGS.TS. Nguyễn Lân Cường.
Không thể đang phục dựng xương người thời Lý
Chân dung một người Việt cổ
do TS Nguyễn Việt phục dựng.
15h40 ngày 5/10, tôi đang hướng dẫn Phó ban Thư ký báo Công an Nhân dân Trần Duy Hiển đi thăm khu di tích Hoàng thành Thăng Long, thì máy di động của tôi đổ chuông. Tôi nhận ngay ra cái giọng rất đáng yêu của một cán bộ thuộc loại lão làng, ở Viện Khảo cổ học.
Anh vừa cười vừa hỏi tôi trong điện thoại: “Có bộ xương thời Lý hở cụ?”. Tôi trả lời: “Bác cứ đùa em!” Đầu kia lại cười hà hà: “Cụ xem trên báo Thể thao – Văn hoá sáng nay 5/10 có bài “Tiến sĩ Nguyễn Việt làm “sống dậy” người Việt cổ”, của Vũ Xuân Bân trong đó có chi tiết về phục dựng một bộ xương đời Lý đấy”. Tôi như không tin vào tai mình nữa và đi tìm ngay tờ báo để đọc.
Đọc xong bài báo tôi thấy buồn quá. Vì không hiểu tại sao nếu là vấn đề khoa học đặc sắc, hoặc một công trình có ý nghĩa thực sự (như tác giả bài báo Vũ Xuân Bân đã viết: “…công trình này ít nhiều đã khiến cho người ta rưng rưng xúc động…”), TS Nguyễn Việt không đưa ra Hội nghị Thông báo Khảo cổ học hàng năm để cho các nhà khoa học cùng bàn luận?
Trong bài báo của tác giả Vũ Xuân Bân có nhắc tới TS Nguyễn Việt đang gấp rút hoàn thành chân dung phục dựng từ một bộ xương đời Lý. Điều đó là hoàn toàn không đúng, vì 45 năm công tác trong ngành khảo cổ học, cùng với các bạn đồng nghiệp, chúng tôi đã nghiên cứu tới 800 bộ xương người cổ thuộc các thời đại đồ đá, kim khí và khảo cổ học lịch sử. Chưa bao giờ phát hiện được xương đời Lý. Mộ thời Lý thì chỉ có 2 ngôi, nhưng chỉ còn lại vết than tro. Điều đó minh chứng cho tục hoả táng của cư dân thời này.
Đến ngày 9/10/2010, tôi tiếp tục được đọc trên báo Thể thao & Văn hoá số 282, bài viết của TS Nguyễn Việt với tiêu đề Những di cốt hiếm có thuộc thời nhà Lý.
Bằng chứng anh dựa vào là những di vật và xương cốt người thuộc các khu mộ táng lộ thiên trong hang hoặc gác trên các hốc đá thuộc 2 khu vực Lũng Mu (Hồi Xuân, Quan Hoá, Thanh Hoá) và Suối Bàng (Mộc Châu, Sơn La).
Theo Nguyễn Việt “Trong một số quan tài bên cạnh di cốt người chúng tôi còn phát hiện một số gốm sứ tuỳ táng. Chúng thuộc về những đồ gốm sứ Việt Nam và Trung Quốc có niên đại tập trung trong khoảng thế kỷ 10-12.”
Trong khi, ngay từ tháng 6/1998, TS Nguyễn Gia Đối, Phó trưởng Phòng nghiên cứu thời đại đá Viện Khảo cổ học, đã đi điều tra khảo cổ học vùng Quan Hoá, Thanh Hoá. Anh và đồng nghiệp cũng đã đến những hang đá có các quan tài kê trên vách đá. Anh đã tìm được một số hiện vật như bôn đá có vai, rìu giáo đồng hay đồ gốm thời đại kim khí trong những hang đá này và đã thông báo tại Hội nghị thông báo Khảo cổ học năm 1998.
Tiến sĩ Nguyễn Lân Cường tiến hành
đo đạc xương sọ người.
Sáng 11/10, tôi hỏi anh là có hiện vật nào tìm thấy trong quan tài không. Anh trả lời dứt khoát: không. Có thể, những người đời sau (mà chủ yếu là dân tộc Xá) đã đặt quan tài trên những hang đá mà hang này vốn là một địa điểm khảo cổ học có niên đại sớm. Như vậy rõ ràng không thể chứng minh được bộ xương nằm trong quan tài thuộc cùng niên đại với những hiện vật ngoài quan tài.
Lại nói về khu mộ tương tự nhưng ở Mộc Châu (Sơn La), nơi mà tôi và mấy anh bạn ở NXB Thế giới đã lên tận hang để được sờ được vào những chiếc quan tài, kể cả một hộp sọ trẻ em còn khá nguyên vẹn.
Kê và dựa vào vách đá là khoảng 20 chiếc quan tài. Tuyệt nhiên trong các quan tài không có một hiện vật nào ngoại trừ vài chiếc xương chi và một hộp sọ trẻ em 8 tuổi. Sọ nhẹ tâng tâng, lại nhìn những quan tài gỗ khá mục nát, bằng con mắt nghề nghiệp tôi cho rằng đây là những sọ chỉ có tuổi vài trăm năm.
Trở về bản, ngay dưới chân dốc, tôi hỏi ông Mùi Văn Thu (dân tộc Mường), Bí thư Đảng uỷ xã Suối Bàng và anh Phạm Việt Hùng, phó Phòng Văn hoá Huyện Mộc Châu, cùng một số người khác. Họ đều nói chưa bao giờ thấy có hiện vật trong quan tài. Thế nhưng Nguyễn Việt lại khẳng định: “Chúng tôi phát hiện một số gốm sứ tuỳ táng”?
Kể cả ngay khi trong quan tài có một hiện vật gốm cổ, cũng có thể đặt giải thiết, một tộc trưởng giàu có, mê đồ cổ, khi từ trần cũng có thể đặt vào quan tài của mình một chiếc đĩa cổ do tổ tiên để lại cho dòng họ hay sao?
Về những ngôi mộ này thì nhiều nhà khảo cổ có tiếng đều ủng hộ quan điểm của tôi, là không có chuyện những quan tài kiểu này ở Thanh Hoá và Mộc Châu có tuổi nghìn năm.
Đề nghị thành lập hội đồng thẩm định
Nhà nhân học Nguyễn Lân Cường
đang phục dựng lại mặt theo xương sọ
bằng phương pháp Ghê-ra-xi-mốp
tại Viện Hàn lâm CHDC Đức (cũ) năm 1979
Tôi được biết hiện nay Viện Pháp y Quân đội và Viện Công nghệ Thông tin đang phối hợp để thực hiện đề tài cấp Nhà nước: “Nghiên cứu, phát triển và ứng dụng các giải pháp công nghệ thông tin hiện đại tái tạo ảnh mặt người 3 chiều từ dữ liệu hình thái xương sọ phục vụ điều tra hình sự và an sinh xã hội”. Đề tài này do PGS.TS. Hồ Sĩ Đàm và Đại tá PGS.TS. Nguyễn Trọng Toàn cùng cộng sự thực hiện.
Các nhà khoa học ở 2 cơ quan trên đã thực hiện:
1. Chụp ảnh người Việt (1000 người)
2. Chụp 2 vạn bức ảnh cắt lớp (chụp city)
3. Nghiên cứu về hình thái của 26 hộp sọ người Việt bằng phương pháp quét ảnh 3 chiều.
Công trình này đang gấp rút hoàn thành nay mai.
Về phần mình, là nhà nhân học đầu tiên của Việt Nam được đào tạo bài bản (ở Viện Hàn lâm CHDC Đức cũ) về phương pháp phục chế lại mặt theo xương sọ ngay từ những năm 1979-1980, dưới sự hướng dẫn của TS. H. Ullrich (học trò khoá 1 của Ghê-ra-xi-mốp).
Tôi đã tái tạo được các bộ mặt dựa trên xương sọ, nhưng của người châu Âu, vì dựa vào các số liệu của người Đức và châu Âu mà thầy tôi cung cấp. Muốn làm trên người Việt cũng phải thực hiện các bước lấy dữ liệu như 2 cơ quan trên đã thực hiện.
Để làm được điều này phải có tiền chụp cắt lớp… Rõ ràng điều đó còn phụ thuộc vào kinh phí mà bản thân tôi chưa thực hiện được. Tôi hy vọng và tin rằng sau khi đề tài trên được thực hiện chúng tôi sẽ kết hợp các số đo của hàng trăm sọ cổ đào được trong mấy chục năm qua, phối hợp với 2 cơ quan trên để tạo dựng lại mặt của người cổ qua các nền văn hoá nổi tiếng như Sơn Vi, Hoà Bình, Bắc Sơn, Đông Sơn…
Tôi tha thiết đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ Môi trường thành lập một Hội đồng chuyên môn gồm các nhà nhân học của Viện và Hội Khảo cổ học, PGS.TS.Hồ Sĩ Đàm và Đại tá PGS.TS. Nguyễn Trọng Toàn (của đề tài trên), và các đại diện của: Bộ môn Nhân học và Sinh lý học Đại học Khoa học Tự nhiên trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, Viện giải phẫu Trường Đại học Y Hà Nội, Cục DSVH, Hội Sử học, Viện Khảo cổ học và Viện Đông Nam Á, Viện Khoa học hình sự…
Hội đồng này sẽ nghe TS Nguyễn Việt trình bày, trao đổi, nhận xét và đánh giá kết quả bằng phiếu kín. Kết quả trên sẽ được công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng. Chắc chắn đây là biện pháp tối ưu để làm rõ trắng đen, tránh khỏi sự mập mờ trong khoa học.
Nếu sai tôi sẵn sàng xin lỗi TS Việt
Về những bài báo liên quan tới công trình của TS Nguyễn Việt, theo tôi, TS Nguyễn Việt nên nói rõ trước công luận những đồ gốm, mình anh chứng kiến điều đó hay còn người khác nữa.
Nếu anh vẫn xác định rằng hiện vật nằm trong quan tài, tôi sẵn sàng bỏ tiền túi ra vài triệu để nhờ các bạn đồng nghiệp trong các phòng nghiên cứu định niên đại bằng C14 ở 2 TP.HCM và Viện khảo cổ phân tích mẫu gỗ quan tài.
Nếu đúng như lời anh đã công bố tôi sẵn sàng xin lỗi anh trước công luận và “xin thôi ngay chức Phó Tổng thư ký” Hội Khảo cổ học như tít đề của báo Thể thao & Văn hoá số 9 tháng 10 vừa qua đã ghi.
Người ta vẫn nói: “Trong khoa học không có con đường tắt. Chỉ có lao động bằng chính sức lực của mình thì những cống hiến đó mới là thành quả thực sự”.
Tôi có một anh bạn, quê ở Văn Điển, trên cổ anh lúc nào cũng đeo một chiếc rìu đá Phùng Nguyên nhỏ xíu. Có lần anh đã khoe với tôi là đồ xịn vì hiện vật này nhặt được tại di chỉ khảo cổ học Văn Điển thuộc văn hoá Phùng Nguyên (có niên đại cách nay khoảng 4000 năm). Vừa rồi anh lâm trọng bệnh và từ trần. Chiếc rìu đá Phùng Nguyên nhỏ xíu đã theo anh sang thế giới bên kia. Vậy vài trăm năm nữa, vì một lý do nào đó người ta đào trúng phải mộ của anh, và dựa vào chiếc rìu đá nói rằng anh là “người Phùng Nguyên” sống cách nay 4000 năm ư? Cho nên phải dựa vào nhiều yếu tố để xác định niên đại của một ngôi mộ cổ.
Nguyễn Lân Cường
Nguồn: bee.net.vn/channel/3724/201010/PGSTS-Nguyen-Lan-Cuong-Khoa-hoc-khong-co-duong-tat-1773005/