PGS. TS Nguyễn Văn Huy
Thưa ông, lễ hội là cơ hội vàng để chúng ta tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống, giáo dục lòng tự tôn dân tộc cho người dân, nhất là giới trẻ… Nhưng dường như lâu nay cơ hội này vẫn chưa được khai thác một cách triệt để?
PGS.TS Nguyễn Văn Huy: Đúng vậy. Dù rằng bản chất các hội làng là hoạt động tâm linh và cùng với nó là các hoạt động văn hóa nhưng lâu nay người ta đi hội chỉ để lễ bái, cầu mong những điều liên quan đến bản thân, gia đình hay cho sự thịnh vượng chung. Sự hiểu biết về tâm linh, về văn hóa xung quanh lễ hội còn rất thiếu với nhiều người đi hội. Sự thiệt thòi đó do sự giáo dục tiếp cận di sản đối với thế hệ trẻ còn chưa đầy đủ.
Thưa ông, các chuyên gia cũng đã bàn nhiều tới vấn đề giáo dục di sản cho cộng đồng. Và một trong những giải pháp được coi là hữu hiệu đó là đưa giáo dục di sản vào trong trường học?
Văn phòng UNESCO Hà Nội phối hợp với Trung tâm Nghiên cứu và phát huy các giá trị di sản thuộc Hội Di sản Văn hóa đã thực hiện 5 dự án giáo dục di sản: “Xây dựng phương pháp đưa di sản văn hóa phi vật thể của Hà Nội vào bài giảng một số môn Khoa học tự nhiên cấp THCS”; “Liên kết với nhà trường trong giáo dục di sản ở bảo tàng, di tích và các điểm văn hóa nhân kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội.”; “Tăng cường năng lực tiếp cận và phản ánh thông tin cho giới trẻ nhằm bảo tồn các giá trị di sản văn hóa thông qua các hoạt động Dự án ở Đắk Nông và Hà Nội”. Trung tâm cũng đã tham gia đánh giá các dự án mà một số tổ chức khác thực hiện nhưng rất có hiệu quả như: “Tìm hiểu bản sắc văn hóa Mường trong bảo vệ môi trường thông qua giáo dục tại trường THCS Thanh Hối, xã Thanh Hối, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình”; “Giáo dục bảo tồn Di sản Thiên nhiên Thế giới Vịnh Hạ Long”.
Từ trước tới nay chúng ta sử dụng khái niệm “giáo dục truyền thống” trong đó quá thiên về giáo dục lịch sử, giáo dục chính trị. Các dự án nói trên đã mở ra cho chúng ta thấy khái niệm này quá chật hẹp.
Vậy ông đánh giá thế nào về hiệu quả của giáo dục di sản trong trường học thời gian qua?
Khái niệm giáo dục di sản có nội hàm khá rộng, gồm giáo dục di sản văn hóa (vật thể và phi vật thể), di sản thiên nhiên; giáo dục di sản văn hóa trong đó bao hàm cả giáo dục truyền thống. Nhưng vấn đề chính là cung cấp chất lượng tiếp cận giáo dục như thế nào về các di tích lịch sử này mà thông qua đó giáo dục về truyền thống lịch sử
Di sản là một tồn tại, là chứng nhân của lịch sử. Đừng nghĩ di sản chỉ là những cái gì cao xa, có bề dày lịch sử cỡ quốc gia và nổi tiếng, được mọi người thừa nhận. Thực ra nó rất đời, thân thiện trong cộng đồng. Quan trọng là ta có biết tiếp cận để nhận diện ra nó không, để khai thác nó không. Nhà trường phải biết “chơi” với cộng đồng thì mới nhận diện và khai thác hết giá trị di sản gần gũi với mình. Do quan niệm hạn hẹp và chưa đúng mà rất nhiều di sản đã bị bỏ quên, hoặc không được khai thác đầy đủ, bị nằm ngoài đối tượng của phong trào Trường học thân thiện – Học sinh tích cực. Đó là điều đáng tiếc.
Trong giáo dục di sản, tôi cho rằng quan trọng nhất là phải làm sao để các em có cách tiếp cận đúng, từ đó có nhận thức và hành vi ứng xử phù hợp với di sản. Chẳng hạn, nếu được giáo dục tốt về di sản, chính giáo viên và học sinh sẽ là một lực lượng hùng hậu để góp phần bảo tồn di sản, phát hiện và ngăn chặn những ứng xử không tôn trọng giá trị lịch sử của di sản như hiện nay.
Thưa ông, ngoài giáo dục di sản trong nhà trường, còn có những hình thức nào khác để giúp cộng đồng hiểu rõ hơn về truyền thống của dân tộc?
Chắc chắn là có nhiều hình thức khác nhau. Công tác tuyên truyền, quảng bá về di sản phải làm tốt hơn, đúng hơn, khoa học hơn. Một mặt cần giới thiệu nhiều hơn những quan niệm và ứng xử đúng với di sản; mặt khác phải phân tích, phê phán một cách khoa học và đưa ra những bài học chưa tốt về bảo tồn di sản. Chúng ta có rất nhiều thí dụ cho chuyện này. Hiện nay nhà nhà đều có tivi, có đài nên việc sử dụng các phương tiện truyền thông vào giáo dục di sản là rất khả thi. Tôi thấy các nước xung quanh chúng ta đã làm tốt chuyện này. Đối với chúng ta điều quan trọng là phải tiếp cận truyền thông đúng và khoa học thì giá trị giáo dục mới hiệu quả.
Trân trọng cảm ơn ông!
Tuấn Kiệt (thực hiện)
Nguồn: http://www.baomoi.com/Home/GiaoDuc/daidoanket.vn/PGSTS-Nguyen-Van-Huy-Hieu-ro-ve-truyen-thong-cong-dong-se-tu-giac-bao-ton-di-san/10440325.epi