Thành công từ chuyên ngành không yêu thích

Giáo sư Đào Ngọc Phong quê gốc ở Hải Phòng, bố ông làm nghề Đông Y, còn mẹ là người buôn bán nhỏ ở chợ Sắt. Ngay từ khi còn nhỏ, những công việc của bố như sao thuốc, khám chữa bệnh cho mọi người đã in đậm trong tâm trí ông. Ông đã hun đúc quyết tâm đến với ngành Y từ đó.

Cùng với sự định hướng của bố, mong ước trở thành bác sĩ cứ lớn dần, lớn dần trong ông, để rồi đến năm 1954 ông thi đỗ lớp Dự bị Đại học (PCB), sau đó được vào học trường Đại học Y Dược Hà Nội. Ước muốn trở thành bác sĩ có thể trực tiếp chữa khỏi bệnh cho mọi người như bố ông năm xưa đã không thành hiện thực khi ông được phân công học chuyên ngành Y học Dự phòng[1] vào năm 1959. Lúc đó ít ai thích học về chuyên ngành này. Thời gian đầu vào học, mặc dù với tâm trạng không thích chuyên ngành Y học Dự phòng, nhưng không vì thế mà ông xao nhãng học tập. Trong quá trình học tập, ông dần dần được “giác ngộ” và say mê với chuyên ngành này hơn. “Về sau tìm hiểu nghề tôi thấy có nhiều cái hay. Những sinh viên chúng tôi được đi thực tế ở các Viện Vệ sinh Dịch tễ trung ương để phòng dịch, đi vào các nhà máy, xuống hầm, lò và đi ba cùng với với nhân dân cho nên cảm thấy rất gần gũi, thấy được nhiều sáng tạo gắn liền với khó khăn của đất nước. Tôi nghĩ phải vượt lên, phải nghĩ đến cái mới và tôi đã tìm được chìa khóa, mục tiêu học của mình, là về Thời tiết Bệnh học,Khí hậu Bệnh học và Vi Khí hậu Bệnh học[2].

Sau khi tốt nghiệp, chàng sinh viên Đào Ngọc Phong được giữ lại trường Đại học Y Hà Nội công tác. Xác định được mục tiêu, hướng nghiên cứu rõ ràng cùng với thông thạo ngoại ngữ nên ông đã nghiên cứu được một số đề tài: Nghiên cứu về sự thích nghi của người Việt Nam trong nhà ở, Viêm ruột non hoại tử, Đánh giá thực trạng môi trường vệ sinh dịch tễ ở 3 đảo nổi thuộc quần đảo Trường Sa và đề xuất một số phương án phòng chống dịch bệnh, Đề xuất một số giải pháp nâng cao tình trạng- sức khỏe để nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân huyện Kim Bảng…

GS.TS Đào Ngọc Phong tại Phòng làm việc, trường Đại học Y Hà Nội.

Không được cử đi làm nghiên cứu sinh ở nước ngoài, nhưng Đào Ngọc Phong không nản chí, năm 1977 ông quyết định làm luận án Phó Tiến sỹ trong nước.

Thời kỳ này việc mổ tử thi là công việc thường xuyên của các bác sỹ, là công việc quan trọng để xác định nguyên nhân tử vong. Với những tử thi là người cao tuổi, thông thường khi mổ tử thi bác sỹ sẽ quan tâm đến não, tim. Từ những số liệu thu thập được của đồng nghiệp Nguyễn Vượng- người chuyên chẩn đoán bệnh tai biến mạch máu não của người cao tuổi, BS Đào Ngọc Phong nhận thấy rằng những trường hợp người cao tuổi chết do tai biến mạch máu não thường vào mùa đông, thời điểm lúc nửa đêm về sáng (từ 2h đến 5h) do lúc này huyết áp người già thường lên cao, hệ thần kinh thực vật chuyển động và áp suất khí quyển tăng. Ông thực hiện đề tài về “Nhịp sinh học ở người già và điều kiện khí hậu ảnh hưởng đến bệnh Tai biến mạch máu não” làm luận án Phó Tiến sĩ. Trong nghiên cứu này, BS Phong đã theo dõi bệnh nhân ở các nhóm  tuổi từ 60 tuổi đến 74 tuổi, từ 75 tuổi đến 89 tuổi và từ 90 tuổi trở lên. Ông đã so sánh sự tác động của khí hậu giữa người già với thanh niên khác nhau như thế nào, từ những nghiên cứu đó, ông đưa ra biện pháp đề phòng như: Khí hậu lúc nửa đêm về sáng thay đổi rất nhiều nên người già nếu dậy sớm thì không nên đứng dậy ngay vì lúc này nhiệt độ, độ ẩm không khí, áp suất khí quyển tác động đến sự vận chuyển máu đến các mạch máu sẽ rất nguy hiểm, có thể dẫn đến tử vong với những trường hợp nếu  vận động đứng dậy.

Trong quá trình nghiên cứu, để giải quyết mối quan hệ mật thiết giữa con người và môi trường, ông cũng đã phát huy được sở trường về môn toán học của mình. Ông đã giải những phương trình về mối liên quan giữa những chỉ số của cơ thể: huyết áp, nhiệt độ da, nhiệt độ cơ thể với các chỉ số của nhiệt độ môi trường như: nhiệt độ độ ẩm, áp lực khí quyển, chuyển động không khí từ đó ông đã nhận định được rằng người già có thể tử vong theo ngày, tháng và theo mùa.  

Sau hơn 2 năm tiến hành nghiên cứu và thực tế điều trị bệnh, bác sĩ Đào Ngọc Phong đã bảo vệ thành công luận án Phó Tiến sĩ trong nước đầu tiên vào năm 1979.

Đề tài bản luận án do ông tự làm không có người hướng dẫn. Ông bảo vệ cấp cơ sở tại phòng họp của Bộ môn Dịch tễ học của trường Đại học Y, còn Hội đồng bảo vệ chính thức được tổ chức tại Giảng đường của trường. Vì là buổi bảo vệ luận án Phó Tiến sỹ trong nước đầu tiên nên đã thu hút  rất nhiều người đến dự. Trong đó, đặc biệt có các nhà y học như Hồ Đắc Di, Nguyễn Tăng Ấm, Nguyễn Tấn Di Trọng, Phạm Khuê…cùng nhiều thày giáo và khoảng hơn 300 đồng nghiệp đến dự ngồi kín cả hội trường.

Nội dung chính trong Luận án sau được GS Đào Ngọc Phong xuất bản thành sách “Sinh khí tượng với tuổi già”, do Nhà xuất bản Y học xuất bản và phát hành rộng rãi. Sau này ông hướng dẫn một số nghiên cứu sinh làm luận án Tiến sĩ về những vấn đề có liên quan đến đề tài này.

Nguyễn Thị Phương Thúy

Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam