Bà Nguyễn Thị Bình – Nguyên Phó Chủ tịch nước phát biểu tại cuộc Hội thảo
Hơn 20 trí thức đang sống và làm việc tại Thủ đô từng tham gia góp ý để cải thiện nền Giáo dục Việt Nam, với tri tuệ và trách nhiệm của mình tiếp tục đóng góp ý kiến vì vấn đề “quốc sách hàng đầu”. Những cái tên rất quen thuộc trên các diễn đàn giáo dục lớn lại một lần nữa có trong danh sách tham luận, đó là các Giáo sư: Phạm Minh Hạc, Hoàng Tuỵ, Đặng Vũ Minh, Nguyên Ngọc, Chu Hảo, Hoàng Xuân Sính, Hồ Ngọc Đại, Nguyễn Lân Dũng, Nguyễn Minh Đường, Nguyễn Đình Chú, Phạm Thị Trân Châu, Nguyễn Xuân Hãn, Đặng Quốc Bảo…Đặc biệt, nguyên Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình cũng đã tham dự Hội thảo.
Phát biểu tại Hội thảo, bà Nguyễn Thị Bình cho rằng: “Muốn đất nước phát triển nhanh và bền vững thì phải khắc phục tình trạng yếu kém, lạc hậu về giáo dục và hệ thống giáo dục phải chuyển sang một mô hình phát triển mới phù hợp với những biến chuyển mang tính thời đại, tựu trung là sự phát triển cao độ năng lực con người…Nếu không thay đổi tư duy và phương pháp, tiếp tục cách làm chắp vá, thiếu tầm nhìn tổng thể, thiếu kế hoạch đồng bộ, thì không thể có biến chuyển căn bản, toàn diện nào cả…Công tác xây dựng đội ngũ giáo viên phải được xem là giải pháp cốt lõi,q uan trọng nhất, vì chính đội ngũ này quyết định sự thành bại của việc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục”.
Bà cũng nhấn mạnh: Nếu không nhận thức ra được thực trạng, không thấy sự nghiêm trọng của tình hình thì sẽ không thể giải quyết được vấn đề. Phải nhận rõ thực trạng, đặt lại mục tiêu, yêu cầu, rồi từ đó tìm giải pháp.
Giáo sư Nguyễn Xuân Hãn, khi nói về thực trạng nền giáo dục nước nhà suốt 70 năm qua cũng khẳng định “Thành tựu là rất vĩ đại, không thể phủ nhận, nhưng giáo dục vẫn chưa làm được những điều người dân mong muốn; nó đang bất cập cả về chương trình, sách giáo khoa, cơ sở vật chất, đội ngũ nhà giáo, hệ thống giáo dục, đầu tư tài chính”.
Sự nghiêm trọng của tình hình giáo dục còn được GS Hoàng Tuỵ chỉ rõ: “Giáo dục Việt Nam không chỉ lạc hậu mà còn lạc hướng, lạc điệu, không giống ai,”. Và ông khái quát: “Giáo dục đang ở ngã ba đường, giống như kinh tế những năm 80 của thế kỷ trước. Nếu không làm một cuộc cải cách triệt để thì khó có thể cải thiện được tình hình”.
Giáo sư Phạm Minh Hạc, với mong muốn xây dựng một nền Giáo dục nhân văn, thực học, thực nghiệp, phát huy giá trị bản thân, đã nêu ra những mâu thuẫn và thách thức của nền giáo dục nước nhà hiện nay và đề xuất ba việc cấp thiết phải làm: Xây dựng trường sở và trang thiết bị chuẩn, đủ để học 2 buổi/ngày; Mau chóng có sách giáo khoa mới (sách khoa học tự nhiên thì giống như các nuớc tiên tiến, sách khoa học xã hội cần khoa học, chính xác, đơn giản, thiết thực, đề cao giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống); Chấn chỉnh đội ngũ nhà giáo.
Về hệ thống giáo dục quốc dân, GS.TSKH Nguyễn Minh Đường khẳng định là yếu tố căn bản nhất về giáo dục của mỗi quốc gia, xu hướng chung của thế giới là xây dựng hệ thống giáo dục theo hướng mở, phân luồng và liên thông để tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động có thể cần gì học nấy, học suốt đời. Thực trạng Hệ thống giáo dục quốc dân nước ta đang có nhiều bất cập cả về cơ cấu và về bộ máy quản lý, cần phải được xây dựng lại theo xu hướng tiên tiến hiện nay, có như vậy Giáo dục Việt Nam mới hội nhập được, không bị lạc hậu, lạc điệu và lạc hướng.
Nhà văn Nguyên Ngọc góp ý: Các nan đề mà Phan Chu Trinh nhìn ra từ đầu thế kỷ XX vẫn còn nguyên giá trị sau một thế kỷ mà thế hệ chúng ta phải gánh lấy trách nhiệm giải quyết nó. Như nhà văn Gorki nói: Chỉ có văn hoá và giáo dục mới thay đổi được dân tộc. Để giáo dục không đi lạc, cần phải theo những giá trị phổ quát của nhân loại.
Kết thúc Hội thảo, GS Vũ Hoan, Chủ tịch Liên hiệp các Hội khoa học kỹ thuật Hà Nội, sau khi tổng hợp các ý kiến tham luận, đã đề xuất một bản Dự thảo kiến nghị của Liên hiệp Hội gửi Hội nghị Trung ương 6 khoá XI, bao gồm 6 điểm:
1/Đánh giá đúng thực trạng giáo dục;
2/Chấn chỉnh hệ thống giáo dục quốc dân;
3/Đầu tư giải quyết dứt điểm các bất cập về chương trình, sách giáo khoa, đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất-trang thiết bị trường học;
4/Kiểm tra lại toàn bộ vấn tài chính trong giáo dục;
5/Cải cách cơ chế tuyển chọn và sử dụng trí thức hiện nay, lựa chọn những người đủ tâm, đủ tầm cho phát triển giáo dục;
6/Thành lập Uỷ ban Chỉ đạo quốc gia về Giáo dục và Đào tạo giúp Đảng, Chính phủ điều phối toàn bộ công cuộc cải cách nền Giáo dục Việt Nam.
Nguyễn Thị Trâm
Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam