Suốt hơn ba thập kỷ dành trọn niềm đam mê và trái tim nhiệt huyết với nghề, bằng những cống hiến, những sáng tạo không ngừng nghỉ vì con người, GS.TS. AHLĐ Nguyễn Anh Trí, Viện trưởng Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương vinh dự được vinh danh trong “Vinh quang Việt Nam” 2013.
Được rèn luyện trong gian khó là một điều may mắn
Sinh ra trên mảnh đất hẹp Quảng Bình, đầy nắng và gió, tuổi thơ Nguyễn Anh Trí được đong đầy bằng giọng hò khoan quê hương da diết, được lớn lên trong lời ru yêu thương của mẹ, trong những điều chỉ dạy của cha. Và rồi khi mới 9 tuổi, cậu học trò Nguyễn Anh Trí lần đầu tiên xa gia đình háo hức đi học xa nhà bởi chiến tranh đang ngày càng khốc liệt. Nhớ lại những kỷ niệm về thời K8 [1] về nỗi nhớ mẹ, nhớ nhà, nhớ lại những gian nan, vất vả trong suốt hơn 3 tháng trời đi bộ, trèo đèo lội suối để đến nơi học tập bình yên, ông cho rằng đó là dịp ông được rèn gian khổ. Có thể nói đây là thử thách đầu đời của Nguyễn Anh Trí, là viên gạch đầu tiên tạo dựng nên tính cách con người ông.
Thi đỗ Đại học Y Hà Nội, sinh viên Nguyễn Anh Trí bắt đầu cuộc sống tự lập trong điều kiện khó khăn chung của đất nước cùng với thiếu hụt, hạn chế kiến thức của bản thân, như hồi phổ thông ông không được học ngoại ngữ… Mà để học tốt ngành Y thì không thể thiếu ngoại ngữ. Quyết tâm vượt qua trở ngại đó, Nguyễn Anh Trí nỗ lực tự học ngoại ngữ để rồi, cùng với thành tích xuất sắc các môn học, Nguyễn Anh Trí thi đỗ Bác sĩ nội trú. Những ai quan tâm đến ngành Y chắc đều biết, ở nhiều quốc gia trên thế giới, việc đào tạo Bác sĩ nội trú được hết sức coi trọng. Bởi đó là nguồn để có được đội ngũ Bác sĩ giỏi, những người được trang bị kỹ lưỡng về kiến thức chuyên môn, về rèn luyện tay nghề. Ở Việt Nam cũng vậv, trở thành Bác sĩ nội trú là mục tiêu phấn đấu của đa phần sinh viên Y khoa, nhưng thực tế thì khá gai góc, bởi thi đỗ vào Bác sĩ nội trú khó hơn thi Đại học.
Mơ ước trở thành Bác sĩ giỏi phục vụ nhân dân đã tạo thêm động lực, quyết tâm khi ông được về công tác tại một Bệnh viện Trung ương ở Thủ đô Hà Nội. Luôn ý thức sâu sắc về trách nhiệm và lương tâm nghề nghiệp, ở vị trí công tác nào Bác sĩ trẻ Nguyễn Anh Trí cũng phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, luôn thể hiện khát khao học hỏi, vươn tới những tầm cao khoa học của thời đại. Là Ủy viên Hội đồng khoa học Bệnh viện Hữu nghị Việt – Xô (1986), ông đã góp phần thúc đẩy công tác nghiên cứu khoa học trong lớp trẻ của Bệnh viện. Nguyễn Anh Trí cũng chính là người đã thành lập “Câu lạc bộ Tiếng Anh Thanh niên Hà Nội” từ những năm 1990, cho đến nay CLB đó vẫn đang hoạt động, thu hút nhiều bạn trẻ tham gia.
Nguyễn Anh Trí trong Lễ bảo vệ Luận án Phó Tiến sĩ
Một buổi Giao ban chuyên môn tại Khoa Huyết học – Truyền máu,
Bệnh viện Hữu Nghị, khoảng năm 2000
Với khát khao vươn tới, nắm bắt các tiến bộ của nền Y học, Nguyễn Anh Trí lại miệt mài những năm tháng vừa công tác vừa thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học cho luận án Phó Tiến sỹ . Ông đã bảo vệ thành công luận án Phó tiến sĩ chuyên ngành Huyết học – Truyền máu năm 1993. Rồi gần 2 năm tu nghiệp ở Nhật Bản thật sự là cơ hội vàng để ông học hỏi, tích lũy kiến thức, kinh nghiệm của một đất nước luôn đi đầu về khoa học công nghệ hiện đại và cách tổ chức làm việc tiên tiến. Ông cũng đã tốt nghiệp Đại học Luật và Khóa Lí luận cao cấp, đó là những kiến thức vô giá và vững chắc cho ông làm công tác quản lý sau này. Hiện tại, ngoài đảm nhiệm trọng trách Viện trưởng Viện Huyết học-Truyền máu trung ương, ông đồng thời là Phó trưởng Bộ môn Huyết học-Truyền máu Trường Đại học Y Hà Nội, Chủ tịch các Hội Huyết học-Truyền máu Việt Nam, Hội rối loạn Đông máu Việt Nam, Hội tan máu bẩm sinh Việt Nam.
Dấu mốc có tính bước ngoặt của TS Nguyễn Anh Trí cũng xuất phát từ cái khó, cái khổ. Đó là thời kỳ của những năm đầu thập kỷ 90, đất nước đang từng bước tháo gỡ khó khăn tìm đường đi lên trong Đổi mới. Đời sống xã hội vẫn đầy rẫy những lo toan, bươn chải. Và chính vào thời điểm này, với sự ủng hộ, chung lưng gánh vác của những người bạn, người thân, ông đã mạnh dạn đưa Quy trình công nghệ Y học tiên tiến của Nhật Bản ứng dụng vào Việt Nam, đó là việc tổ chức lấy bệnh phẩm xét nghiệm cho bệnh nhân ngay tại gia đình, tại cơ quan… của họ. Đây quả là một quyết định xuất phát vì người bệnh và cũng rất táo bạo, thể hiện bản lĩnh và tầm nhìn xa trông rộng của ông, cho dù không ít người cho rằng ý tưởng đó là một sự mạo hiểm. Và ông đã thành công ngoài mong đợi. Nhìn lại chặng đường với những dấu mốc đáng nhớ mà GS Nguyễn Anh Trí trải qua và đã gặt hái thành công, chắc không nhiều người biết được bạn đồng hành cùng những thành công đó là ý chí, sự quyết tâm, là bản lĩnh và sức sáng tạo của ông để có thể vượt lên mọi khó khăn, thách thức của thời cuộc.
Mười năm một chặng đường
Dấu ấn với nghề được thể hiện đậm nét khi TS Nguyễn Anh Trí về công tác tại Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương, với cương vị là Viện trưởng từ năm 2003. Trước thực trạng kham hiếm máu cứu người, nhất là vào dịp Tết đến Xuân về, vì nhiều lý do, lượng máu càng thiếu hụt trầm trọng. Phải tìm căn nguyên về tình trạng đó mới có thể tìm ra lời giải cho bài toán khó, đầy trở lực này. Có thể nói, cách tư duy khoa học trong điều hành công việc, sự dấn thân vào thực tế đã là trợ thủ đắc lực giúp ông trong sáng tạo, mở đường. Lễ Hội Xuân Hồng là một thành công lớn của Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương với mục tiêu làm thay đổi nhận thức của nhiều người về hiến máu đầu năm là “mất đi may mắn cả năm”, và nhằm huy động được nhiều nhất nguồn máu từ cộng đồng kịp giải quyết tình trạng khan hiếm máu gay gắt sau Tết âm lịch, dưới sự chèo lái vững vàng của Thuyền trưởng – Viện trưởng tâm huyết, tài ba Nguyễn Anh Trí. Và rồi liên tục trong nhiều năm, bằng những thông điệp đi vào lòng người, khơi dậy truyền thống ‘thương người như thể thương thân” của dân tộc, những “giọt hồng tri ân” ngày một nhiều thêm vì sự sống của biết bao con người. Ghi nhận những nỗ lực không mệt mỏi, sự sáng tạo với giá trị nhân văn sâu sắc, đem lại hiệu quả thiết thực cho xã hội của GS Nguyễn Anh Trí cùng đồng nghiệp, Nhà nước đã trao tặng GS.TS Nguyễn Anh Trí Danh hiệu Anh hùng Lao động vào tháng 5 năm 2012.
GS Nguyễn Anh Trí trong Lễ đón nhận danh hiệu Anh hùng Lao động , 2012
Chia sẻ niềm vui với bạn bè, người thân trong Vinh quang Việt Nam, tháng 6-2013
Mặc dầu đã được Nhà nước phong tặng nhiều danh hiệu cao quý, nhưng với trách nhiệm và tấm lòng của người thầy thuốc, GS Nguyễn Anh Trí không dừng bước, ông lại cùng con tàu Viện Huyết học – Truyền máu Trung ương tiếp tục tìm giải pháp cho tình trạng khan hiếm máu vào mùa hè. Bằng trí tuệ, niềm tin, cùng với sự đồng lòng của các cộng sự, trên cương vị là Trưởng ban tổ chức, ông trở thành vị Nhạc trưởng tài ba của dàn Giao hưởng Hành trình Đỏ 2013. Với hơn 17.000 đơn vị máu mà Hành trình nhận được từ những trái tim nhân ái, đã mang lại hy vọng sống cho nhiều người bệnh và đã để lại âm hưởng thấm đượm tình người, tình nhân ái trên phạm vi cả nước.
Cũng cần điểm đến một tên tuổi đã làm lên thương hiệu như MEDLATEC mà GS Nguyễn Anh Trí là người khai sinh, mở đường. Từ một Phòng xét nghiệm khiêm tốn, nay đã trở thành một Bệnh viện đa khoa đang ngày càng phát triển về cả chuyên môn và cơ sở vật chất. Với công nghệ xét nghiệm hiện đại, MEDLATEC đã trở thành một địa chỉ tin cậy của người dân ở nhiều địa phương trên cả nước.
Đồng thời, với tấm lòng tri ân những người Thầy, những nhà khoa học tiền bối, GS Nguyễn Anh Trí cũng là người đưa ra sáng kiến thành lập Trung tâm Di sản và Công viên Di sản các nhà khoa học Việt Nam. Hoạt động trong lĩnh vực Văn hóa, những đơn vị này đã và đang từng bước khẳng định được mục tiêu lý tưởng đúng đắn của mình – gìn giữ Di sản của các nhà khoa học cho đất nước, cho các thế hệ mai sau.
Ham học hỏi, khát vọng cống hiến và tầm nhìn phát triển đã tạo lập ở con người Nguyễn Anh Trí một bản lĩnh của một nhà lãnh đạo, một tấm gương nói đi đôi với làm, một người dám chịu trách nhiệm và sự quyết đoán, nhưng thấu hiểu chân tình, để từ đó, bên ông luôn có bạn hữu đồng hành, chia sẻ, sẵn sàng hòa nhịp cùng những phát kiến do ông khởi xướng, mở ra những triển vọng mới cho ngành nghề, cho xã hội. Trong ông vẫn luôn thôi thúc tìm những con đường, cách thức hướng tới xây dựng một Ngân hàng máu ổn định, “trường vốn” có thể đảm bảo cung ứng máu kịp thời cứu chữa người bệnh.
Khi được hỏi bí quyết của những thành công mà ông và đồng nghiệp đã gặt hái được trong chặng đường một thập kỷ vừa qua, GS Nguyễn Anh Trí trả lời thật giản dị: “Đơn giản vì tôi yêu nghề, yêu cuộc sống, yêu đất nước này, tôi có những người thầy giỏi, những người bạn tốt, và rất quan trọng – tôi có một gia đình hạnh phúc, đó là nguồn động viên vô giá!".
Những vần thơ nâng nhẹ bước chân
Viết về GS.TS Nguyễn Anh Trí, sẽ là khiếm khuyết nếu không đề cập đến tâm hồn thơ ca của ông. Mà cũng thật khó hình dung về một con người luôn trăn trở, vật lộn với khó khăn thách thức của nghề, với những chứng nan y của người bệnh… mà vẫn dành được thời giờ cho những tâm tư, những cảm xúc lúc rung động say đắm, lúc hào hùng, rồi lúc lại thoáng buồn, trống vắng mênh mông… Và có lẽ, chính những cảm xúc thăng hoa ấy là nguồn tiếp sức cho ông trên con đường sự nghiệp.
Tập thơ Mẹ và những Miền quê Mẹ [2] với 57 bài do ông sáng tác, được xuất bản năm 2012 là tác phẩm đẹp về hình thức, phong phú, giá trị về nội dung. Có thể nói rằng Thơ Nguyễn Anh Trí phong phú về thể loại, ca từ giản dị, mộc mạc nhưng sâu lắng, triết lý sâu xa. Dù đề tài gì, về vùng miền nào của Tổ quốc, thơ ông đều toát lên tình yêu quê hương, nâng niu những giá trị của Đất Trời, của con người Việt Nam.
Nét đặc sắc trong nhiều bài Thơ của GS.TS Nguyễn Anh Trí là sự thể hiện nhiều cung bậc tình cảm, dễ mang lại cho người đọc sự đồng cảm, “như thấy mình trong những ý thơ”, đặc biệt là những bài về Mẹ. Nhớ về Mẹ, ông nhớ “Nước chấm mẹ pha”, nhớ “Canh rau tập tàng” mẹ nấu, “Nhớ điệu hò xứ Lệ”, và rồi trong thẳm sâu tâm hồn, ông thốt lên tiếng lòng “Con đã sống qua quá nửa cuộc đời; Vẫn ước ao nhiều hơn có Mẹ”.
Cảm xúc về Hà Nội cũng là những áng thơ hay. “Mùa hoa Sưa nở” thật dịu dàng, sẽ không ít bạn đọc nao nao nhớ về một thủa hẹn hò…Hay về mùa Thu Hà Nội, ông nói nên cảm nhận của riêng mình: “Hà Nội mùa Thu rất thật; Cốm Vòng được gói lá Sen”.
Bài “Mưa xứ Huế”; “Nghĩ về Biển”; “Lung linh đêm nhạc Trịnh”… là những bài Thơ với dòng cảm xúc tinh tế, phác họa những nét bình dị mà sâu lắng cái hồn, cái cốt cách, với những ca từ có âm điệu như những âm thanh thoảng những vấn vương…
Nhiều bài Thơ được ông phổ nhạc, mà khi nghe những ca khúc đó ta cảm nhận được những giai diệu dân ca mượt mà, tha thiết, cảm nhận được tấm chân tình của ông với cuộc đời.
* * *
Con người Nguyễn Anh Trí quả là sự hòa quyện của trí tuệ, của tấm lòng nhân ái, sự quả cảm và tài năng.
Mảnh đất hẹp Quảng Bình, mảnh đất gian lao mà kiên cường, mảnh đất nhiều mưa ngàn gió biển, với những câu hò khoan chan chứa bao điều, đã sinh ra và nâng bước chân không mỏi của Nguyễn Anh Trí, nay có quyền tự hào về ông – người con đã làm rạng rỡ quê hương, đất nước.
———————————-
[1] Kế hoạch K8 là chủ trương của Đảng và Nhà nước ta trong thời kỳ cuối những năm 60, nhằm đưa những thanh thiếu nhi vùng tuyến lửa Bình -Trị- Thiên đến nơi sống và học tập an toàn.
[2] Nguyễn Anh Trí. Mẹ và những Miền quê Mẹ (Tập thơ). H- Hội Nhà văn, 2012.
Mai Phi Nga
Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam