GS-NGND Trần Vĩnh Diệu (ảnh do nhân vật cung cấp).
GS-NGND Trần Vĩnh Diệu – sinh năm 1938, trong một gia đình trí thức giàu truyền thống cách mạng tại xã Đức Tùng, huyện Đức Thọ (tỉnh Hà Tĩnh). Với đức tính cần cù chịu khó, thầy đã nỗ lực học tập và thi đậu Trường ĐH Bách khoa Hà Nội.
Với mong ước sẽ học khoa Vật lý của trường tổng hợp hoặc sư phạm, nhưng cuộc đời ông lại rẽ sang ngả khác, khi vào học ngành hóa hữu cơ của Trường ĐH Bách khoa HN. Và cũng không ai ngờ rằng, chính hướng rẽ đó đã đưa đến cho ngành hóa hữu cơ của VN một vị giáo sư đầu ngành tài ba.
Sau tốt nghiệp, thầy được cử đi học tiếp tại Nga. Tại đây, ông đã có những trải nghiệm thực tế đáng quý, khi ông tích cực tìm hiểu về văn hóa, đất nước và con người Nga. Ông nói: “Muốn tìm hiểu về nền văn hóa của một nước, bạn nên đến tham quan những bảo tàng lớn của họ”.
Năm 1962, sau khi tốt nghiệp, ông về nước tham gia giảng dạy tại Trường ĐH Bách khoa HN. Học trò của ông không ít người sau này trở thành đồng nghiệp. Sau đó, ông có dịp quay lại nước Nga để tiếp tục việc học tập ở Trường Hóa kỹ thuật Mendeleev Mátxcơva.
Năm 1969, ông bảo vệ thành công luận án phó tiến sĩ và nghiên cứu của ông được ứng dụng trong cuộc sống, góp phần không nhỏ cho sự phát triển của ngành công nghiệp vật liệu hiện đại nước nhà. Ông lại về Trường ĐH Bách khoa HN tiếp tục giảng dạy, với chức danh chủ nhiệm bộ môn trong 8 năm liền.
Trong quá trình nghiên cứu và sáng tạo cùng các cộng sự tại Hà Nội, ông đã làm chủ nhiệm 6 đề tài cấp Nhà nước và 5 dự án đều đã được nghiệm thu và đưa vào ứng dụng trong thực tế, tiết kiệm cho Nhà nước hàng tỉ đồng.
Công trình khoa học đầu tiên ông đem ứng dụng tại VN là công trình gắn đá hoa cương tại Lăng Bác Hồ với diện tích vài chục mét vuông, được ghép từ trên 4.000 mảnh đá. Cho tới nay đã gần 40 năm, công trình này vẫn chưa một lần phải sửa chữa.
Cũng chính thầy Trần Vĩnh Diệu là người đã khơi nguồn và thực hiện dự án Chế tạo các panel (mảng) compozit làm trần cho toa xe khách thế hệ 2. Trong ngành đường sắt, đây là lần đầu tiên chế tạo thành công toa xe thế hệ 2 ở Việt Nam, với các tính năng vượt trội hơn toa xe thế hệ 1 đang sử dụng lúc đó…
Không chỉ đam mê và hết mình vì khoa học, ông còn là một người thầy hết lòng vì học sinh. Hàng trăm sinh viên, học viên và nghiên cứu sinh đã được ông hướng dẫn làm đồ án tốt nghiệp ĐH, bảo vệ thành công luận án thạc sĩ, tiến sĩ.
Ông đã xuất bản 5 cuốn sách chuyên ngành cho ĐH và sau ĐH. Hiện nay, tuy tuổi đã cao, ông vẫn tham gia giữ chức vụ Phó Chủ tịch Hội đồng Khoa học công nghệ thủ đô.
Với những đóng góp của mình, GS Trần Vĩnh Diệu đã được Nhà nước trao tặng nhiều danh hiệu, giải thưởng cao quý: Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới và danh hiệu Nhà giáo Nhân dân; giải nhất VIFOTEC (1995); giải thưởng Sáng tạo khoa học – công nghệ do Hội Kỹ sư Châu Á tặng (1996) và mới đây nhất là danh hiệu “Công dân Thủ đô ưu tú 2011” do TP.Hà Nội trao tặng.