Thành lập từ năm 2008, với sứ mệnh bảo tồn và phát huy giá trị di sản vật thể và phi vật thể của các nhà khoa học Việt Nam nhằm lưu giữ những tư liệu, hiện vật liên quan đến lịch sử cuộc đời của các nhà khoa học, tổ chức trưng bày giới thiệu về các nhà khoa học cũng như lịch sử các ngành khoa học ở nước ta. Đến nay TTDS đã nhận được sự ủng hộ của nhiều nhà khoa học và thu được những thành tựu đáng kể. Trên 50 vạn tư liệu nhiều loại hình (bản thảo nghiên cứu, sổ ghi chép, nhật ký, hồi ký, thư từ, văn bản hành chính, ảnh tư liệu…) của hơn 1000 nhà khoa học đang lưu trữ tại TTDS. Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam đã thực hiện việc “cấp cứu” thành công nhiều tài liệu, ảnh, băng ghi âm của các nhà khoa học Việt Nam đang trong tình trạng hư hỏng, ẩm mốc, bụi bặm.
Nhận thức sâu sắc rằng di sản các nhà khoa học Việt Nam được cấu thành như cái kiềng ba chân gồm ba miền: Bắc, Trung, Nam. Nếu thiếu những bộ sưu tập di sản của các nhà khoa học ở phía Nam và nhất là ở thành phố Hồ Chí Minh thì câu chuyện về lịch sử phát triển nền khoa học và các chuyên ngành khoa học ở Việt Nam sẽ không đầy đủ, không toàn diện. Do đó, từ năm 2012 TTDS mở rộng phạm vi hoạt động vào thành phố Hồ Chí Minh. Trong 5 năm liên tiếp, TTDS đã tiếp cận với hơn 70 nhà khoa học và gia đình nhà khoa học tại thành phố Hồ Chí Minh, như: GS Lê Văn Thiêm, GS Trương Công Trung, PGS Lê Văn Sáu, PGS Mạc Đường, GS Vũ Công Hòe, GS Nguyễn Đình Ngọc, GS Lê Đình Kỵ, GS Nguyễn Ngọc Giao, GS Nguyễn Thị Kim Thoa… Nhiều nhà khoa học, gia đình đã tin tưởng trao tặng toàn bộ di sản cho TTDS, trong đó có GS.TS Bùi Khánh Thế.
GS.TS Bùi Khánh Thế sinh năm 1934 tại Hà Nội, nhưng tuổi thơ gắn liền với quê hương Bình Thuận. Ông là một nhà ngôn ngữ học đi lên bằng con đường tự học. Sau khi tốt nghiệp bậc tiểu học (1945), ông tham gia kháng chiến và hoạt động ở Ủy ban kháng chiến hành chính tỉnh Bình Thuận với những công việc như làm văn thư, rải truyền đơn, liên lạc… Nhờ quá trình hoạt động sôi nổi và lòng nhiệt thành cách mạng, năm 1951 ông được kết nạp Đảng. Từ năm 1951-1954, ông theo học ở trường trung học Hòa Bình, tỉnh Bình Định. Giữa năm 1954, khi đang học lớp 8, ông thuộc diện học sinh được tập kết ra Bắc để tiếp tục đào tạo, do đó được học cấp 3 ở trường Huỳnh Thúc Kháng (Nghệ An). Năm 1956, khi chưa tốt nghiệp cấp 3, ông nhận được lệnh tập trung ra Hà Nội để học lớp tiếng Nga đặc biệt.
Sau khi tốt nghiệp lớp tiếng Nga, Bùi Khánh Thế được phân công làm phiên dịch ở Nhà máy Cơ khí trung quy mô (Hà Nội) trong một thời gian, rồi được cử về trường Đại học Tổng hợp Hà Nội dạy tiếng Nga cho sinh viên. Tại đây, ông được làm việc trực tiếp với những học giả uyên bác như Đặng Thai Mai, Trần Văn Giàu, Hoàng Xuân Nhị, Nguyễn Tài Cẩn… Kể từ năm 1959, ông thuộc biên chế khoa Ngữ văn, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, với nhiệm vụ chính là dạy Nga văn cho sinh viên trong trường.
Với tinh thần ham học hỏi, lấy tự học làm động lực vươn lên, ông Bùi Khánh Thế không chỉ say mê với công tác giảng dạy, mà còn tham gia dịch thuật. Ông sớm hoàn thành việc dịch một số cuốn sách nổi tiếng của văn học Xôviết như Lịch sử văn học Xô-viết (S.O. Mêlíchnubarốp, trọn bộ hai tập, 1961), Các loại hình nghệ thuật (V. Kôginốp, 1963). Những thành công bước đầu ấy càng làm cho ông yêu thích ngôn ngữ học và mong muốn đi sâu vào nghiên cứu lĩnh vực khoa học này.
Bên cạnh những giờ dạy tiếng Nga, giảng viên Bùi Khánh Thế tranh thủ tham gia học tập giống như sinh viên chính quy bằng cách dự thính và thực hiện các bài kiểm tra, được chấm điểm như một sinh viên. Năm 1968, ông được cấp bằng đại học khi đã ở tuổi 34. Năm 1975, đất nước thống nhất, ông được cử tham gia tiếp quản các trường đại học ở miền Nam. Sau 6 tháng công tác ở Cần Thơ, ông được phân về trường Đại học Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh, rồi năm 1977 ông được cử làm Phó hiệu trưởng trường Đại học Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh.
Đầu năm 1979, ông Bùi Khánh Thế được cử làm thành viên Ban chỉ đạo thực hiện kế hoạch nghiên cứu giữa Viện Ngôn ngữ học Việt Nam và Viện Đông phương Liên Xô. Đặc biệt, dựa trên những tài liệu thu thập được ở Việt Nam, cũng như từ quá trình nghiên cứu ở Liên Xô, ông đã hoàn thành bản luận án phó tiến sĩ “Về cơ cấu tiếng Chàm” bằng tiếng Nga. Luận án của ông nhận được sự đánh giá cao của các nhà khoa học Liên Xô và Việt Nam. Đặc biệt đây là luận án được hoàn thành mà không có người hướng dẫn.
PTS Bùi Khánh Thế quay trở lại với công tác giảng dạy ngôn ngữ học ở trường Đại học Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh. Những kiến thức ông tích lũy trong nhiều năm được truyền lại cho sinh viên một cách nhiệt huyết nhất. Nhiều thế hệ học trò luôn nhớ về ông với hình ảnh hiền từ, nhẹ nhàng, nhưng sâu sắc, “cây cao bóng cả nhưng không che khuất mầm non”. GS Bùi Khánh Thế cũng là người đã đặt những viên gạch đầu tiên cho việc thành lập khoa Đông phương học ở trường Đại học Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh (1994).
Bên cạnh công tác giảng dạy, quản lý, GS Bùi Khánh Thế cũng để lại nhiều công trình nghiên cứu có giá trị. Như đã nói, ngay từ đầu những năm 1960, ông đã dịch một số tác phẩm văn học Nga, rồi dịch các tài liệu lý thuyết của Nga phục vụ cho công tác giảng dạy. Ông dày công đào sâu, suy ngẫm hướng nghiên cứu ngôn ngữ học tiếp xúc và về ngôn ngữ các dân tộc thiểu số Việt Nam. Những cuốn sách như: Nhập môn ngôn ngữ học (Nxb Giáo dục, 1995), Từ điển Chăm – Việt (chủ biên, Nxb Giáo dục, 1995), Mấy vấn đề về tiếng Việt hiện đại (Nxb Đại học Quốc gia TP. HCM, 2001), Học tập di sản ngôn ngữ của Hồ Chí Minh (Nxb Đại học Quốc gia TP. HCM, 2011), Tiếng Việt – tiếng nói thống nhất của dân tộc Việt Nam (Nxb Chính trị quốc gia, 2012)… hay những nghiên cứu về tiếng Chàm, tiếng Mnông đăng tải trên các tạp chí khoa học đều là nguồn tài liệu hữu ích cho việc tham khảo, học tập của sinh viên cũng như giới nghiên cứu.
Khối tài liệu hiện vật GS.TS Bùi Khánh Thế trao tặng Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam lần này thực sự là một khối tư liệu quý, với nhiều loại hình đa dạng, phong phú. Trong đó có hàng trăm cuốn nhật ký điền dã, nghiên cứu về ngôn ngữ, hàng chục cuốn sổ công tác, hàng trăm bức thư trao đổi với các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước, hàng trăm bản thảo bài viết về ngôn ngữ, bản thảo báo cáo đề tài…, và cả những bản nhận xét của nhiều nhà khoa học trong và ngoài nước về luận án phó tiến sĩ của ông, cùng hàng chục cuốn sách do ông viết hoặc chủ biên. Những tài liệu này không chỉ minh chứng về quá trình học tập, hoạt động khoa học miệt mài, hăng say của GS.TS Bùi Khánh Thế, mà còn là nguồn tài liệu quan trọng đối với việc tìm hiểu về sự phát triển của ngành ngôn ngữ học ở Việt Nam nói chung.
——————–
Kính gửi các Tòa soạn báo, Đài phát thanh, Đài truyền hình
Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam xin gửi Thông cáo báo chí về lễ tiếp nhận tài liệu – hiện vật của GS.TS Bùi Khánh Thế. Đây là một sự kiện có ý nghĩa đặc biệt trong việc nhận thức về di sản lịch sử cuộc đời của GS.TS Bùi Khánh Thế nói riêng, các nhà khoa học nói chung và việc phát huy những di sản khoa học trong quá trình xây dựng, phát triển đất nước.
Xin trân trọng cảm ơn!
GIÁM ĐỐC CHUYÊN MÔN
(đã ký)
PGS.TS Nguyễn Văn Huy
Mọi thông tin chi tiết xin vui lòng liên hệ:
1. Đỗ Minh Khôi
Điện thoại: 0945174699 Email: [email protected]
2. Lục Tiến Mạnh
Điện thoại: 0942014699 Email: [email protected]